wd wp Пошук:
    ⬜

    Руска-японская вайна

    Ру́ска-япо́нская вайна́ (яп.: 日露戦争, 27 студзеня (9 лютага) 1904 — 23 жніўня (5 верасня) 1905) — вайна паміж Расійскай і Японскай імперыямі за кантроль над Маньчжурыяй і Карэяй. Стала — пасля перапынку ў некалькі дзясяткаў гадоў — першай вялікай вайной з ужываннем найноўшай зброі: дальнабойнай артылерыі, браняносцаў, мінаносцаў.

    На першым месцы ва ўсёй рускай палітыцы першай паловы валадарання Імператара Мікалая II стаялі пытанні Далёкага Усходу — «вялікая азіяцкая праграма»: падчас сваёй сустрэчы ў Рэвелі з Імператарам Вільгельмам II рускі імператар прама сказаў, што разглядае ўмацаванне і ўзмацненне ўплыву Расіі ў Усходняй Азіі як задачу менавіта свайго кіравання.

    Асноўнай перашкодай да рускай перавагі на Далёкім Усходзе была Японія[3][4], непазбежнае сутыкненне з якой Мікалай II прадбачыў і рыхтаваўся да яго як у дыпламатычным, так і ў ваенным плане (зроблена было нямала: пагадненне з Аўстрыяй і паляпшэнне адносін з Германіяй забяспечвала рускі тыл; будаўніцтва Сібірскай дарогі і ўзмацненне флоту забяспечвалі матэрыяльную магчымасць барацьбы), аднак у рускіх урадавых колах была моцнай і надзея на тое, што страх перад сілай Расіі ўтрымае Японію ад прамога нападу[4].

    Пасля Рэстаўрацыі Мэйдзі ў 1868 годзе, правядучы маштабную мадэрнізацыю эканомікі краіны, Японія да сярэдзіны 1890-х гадоў перайшла да палітыкі знешняй экспансіі, у першую чаргу ў геаграфічна блізкай Карэі. Натыкнуўшыся на супраціўленне Кітая, Японія падчас япона-кітайскай вайны (1894—1895) нанесла Кітаю разгромнае паражэнне. Сіманасекскі дагавор, падпісаны па выніках вайны, зафіксаваў адмову Кітая ад усіх правоў на Карэю і перадачу Японіі шэрагу тэрыторый, уключаючы Ляадунскі паўвостраў у Маньчжурыі. Гэтыя дасягненні Японіі рэзка павялічвалі яе моц і ўплыў, што не адказвала інтарэсам еўрапейскіх дзяржаў[5], таму Германія, Расія і Францыя дамагліся змянення гэтых умоў: прадпрынятая з удзелам Расіі траістая інтэрвенцыя прывяла да адмовы Японіі ад Ляадунскага паўвострава, а затым і да перадачы яго ў 1898 годзе Расіі ў арэнднае карыстанне. Усведамленне таго, што Расія фактычна адабрала ў Японіі захоплены падчас вайны Ляадунскі паўвостраў, прывяло да новай хвалі мілітарызацыі Японіі, гэтым разам накіраванай супраць Расіі. І гэта нягледзячы на тое, што Японія атрымала ад Расіі за Квантунскі паўвостраў велізарную кампенсацыю каля 400 млн рублёў срэбрам[6].

    У 1903 годзе спрэчка з-за рускіх лясных канцэсій у Карэі і рускай акупацыі Маньчжурыі прывяла да рэзкага абвастрэння руска-японскіх адносін. Нягледзячы на слабасць расійскай ваеннай прысутнасці на Далёкім Усходзе, Мікалай II не пайшоў на саступкі, з прычыны таго, што для Расіі сітуацыя, па яго меркаванні, была прынцыповая: вырашалася пытанне аб выхадзе да незамярзаючых мораў, аб перавазе на велізарнай тэрыторыі на адносна слаба заселеных абшарах Маньчжурыі. Японія імкнулася да поўнага свайго панавання ў Карэі і патрабавала, каб Расія ачысціла Маньчжурыю.[3]. Паводле меркавання даследчыка валадарання Імператара Мікалая II прафесара С. С. Ольдэнбурга, пазбегнуць барацьбы з Японіяй Расія магла толькі цаной капітуляцыі і свайго самаўхілення з Далёкага Усходу, і ніякія частковыя саступкі[3], якіх было зроблена нямала (у тым ліку затрымка адпраўлення падмацаванняў у Маньчжурыю), не змаглі не толькі прадухіліць, але нават адтэрмінаваць рашэнне Японіі пачаць вайну з Расіяй, у якой Японія і па сутнасці, і па форме стала нападаючым бокам[7].

    У канцы снежня 1903 года Галоўны штаб у дакладной запісцы Мікалаю II абагульніў усю разведвальную інфармацыю: з яе вынікала, што Японія цалкам завяршыла падрыхтоўку да вайны і чакае толькі зручнага выпадку для атакі. Акрамя рэальных доказаў непазбежнасці вайны, руская ваенная разведка змагла ўсталяваць і практычна дакладную дату яе пачатку. Аднак ніякіх экстраных мер з боку Мікалая II і яго атачэння так і не рушыла ўслед. Нерашучасць вышэйшых службовых асоб прывяла да таго, што ніводны з планаў падрыхтоўкі кампаніі супраць далёкаўсходняга суседа, складзеных А. М. Курапаткіным, Я. І. Аляксеевым і Галоўным марскім штабам, не быў ажыццёўлены да канца[8][9].

    Раптоўны, без афіцыйнай абвяшчэння вайны, напад японскага флоту на рускую эскадру на знешнім рэйдзе Порт-Артура ў ноч на 27 студзеня (9 лютага) 1904 года прывяло да вываду з ладу некалькіх наймацнейшых караблёў рускай эскадры і забяспечыла бесперашкодную высадку японскіх войскаў у Карэі ў лютым 1904 года. У маі 1904 года, выкарыстоўваўшы бяздзейнасць рускага камандавання, японцы правялі высадку сваіх войскаў на Квантунскі паўвостраў і перарэзалі чыгуначнае паведамленне Порт-Артура з Расіяй. Аблога Порт-Артура была распачата японскімі войскамі ўжо да пачатку жніўня 1904 года, а 20 снежня 1904 (2 студзеня 1905) года гарнізон крэпасці быў прымушаны да здачы. Рэшткі рускай эскадры ў Порт-Артуры былі патоплены аблогавай артылерыяй японцаў або падарваны ўласным экіпажам.

    У лютым 1905 года японцы прымусілі адступіць рускую армію ў генеральнай бітве пры Мукдэне, а 14 (27) мая 1905 — 15 (28) мая 1905 года ў Цусімскай бітве нанеслі паражэнне рускай эскадры, перакінутай на Далёкі Усход з Балтыкі. Прычыны няўдач рускіх армій і флоту і іх пэўных паражэнняў былі абумоўлены шматлікімі фактарамі, але галоўнымі сярод іх з’явіліся незавершанасць ваенна-стратэгічнай падрыхтоўкі, аддаленасць тэатра ваенных дзеянняў ад галоўных цэнтраў краіны і арміі, надзвычайная абмежаванасць сетак камунікацый і тэхналагічнае адставанне царскай Расіі ад свайго праціўніка.[3]. У выніку паражэнняў у гэтай вайне з пачатку са студзеня 1905 года, у Расіі ўзнікла і развівалася рэвалюцыйная сітуацыя.

    Вайна завяршылася Портсмуцкім мірам, які быў падпісаны 23 жніўня (5 верасня) 1905 года і зафіксаваў саступку Расіяй Японіі паўднёвай часткі Сахаліна і сваіх арэндных правоў на Ляадунскі паўвостраў і Паўднёва-Маньчжурскую чыгунку.

    Зноскі

    1. ↑ Чарнагорыя абвясціла вайну Японіі, выказаўшы тым самым сваю падзяку за дасягненне Расіяй яе дыпламатычнымі высілкамі незалежнасці краіны па выніках руска-турэцкай вайны 1877—1878. Тым не менш, у сілу аддаленасці, Чарнагорыя не змагла аказаць істотнай дапамогі Расіі, і яе высілкі былі абмежаваны тымі чарнагорцамі, якія служылі ва ўзброеных сілах Расіі. Пры заключэнні міру пра Чарнагорыю забыліся, і фармальна яна да 2006 года знаходзілася ў стане вайны з Японіяй.
    2. ↑ Усе лічбы, акрамя параненых і кантужаных, прыведзены па табліцы 37 у кнізе: Россия и СССР в войнах XX века: Потери Вооружённых Сил. — М.: Олма-Пресс, 2001. — С. 58. Цифра раненых и контуженных приведена по таблице 17 в том же издании (с. 43).
    3. 1 2 3 4 Боханов А. Н. Николай II / А. Н. Боханов. — М.: Вече, 2008. — 528 с.: ил. — (Императорская Россия в лицах). ISBN 978-5-9533-2541-7, стр. 148.
    4. 1 2 Ольденбург С. С. Царствование императора Николая II / Предисловие Ю. К. Мейера — СПб.: Петрополь, 1991. — 672 с. ISBN 5-88560-088-0. Репринтное воспроизведение издания: Вашингтон, 1981, стр. 213, 218.
    5. ↑ Боханов А. Н. Николай II / А. Н. Боханов. — М.: Вече, 2008. — 528 с.: ил. — (Императорская Россия в лицах). ISBN 978-5-9533-2541-7, стр. 147.
    6. ↑ Царьков А. Русско-японская война 1904—1905. Боевые действия на море. — М.: Экспринт, 2005. — 56 с. — ISBN 5-94038-097-2.
    7. ↑ Ольденбург С. С. Царствование императора Николая II / Предисловие Ю. К. Мейера — СПб.: Петрополь, 1991. — 672 с. ISBN 5-88560-088-0. Репринтное воспроизведение издания: Вашингтон, 1981, стр. 228.
    8. ↑ Н. А. Кудрявцев. Государево око: тайная дипломатия и разведка на службе России. — Олма-Пресс, 2002. — С. 507. — 593 с. — ISBN 5-7654-1500-8.
    9. ↑ Сергеев Е. Ю. Военная разведка России в борьбе с Японией (1904—1905 гг.). — Отечественная история, 2004. — № 3. — С. 78—92.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (13):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Люты 1904 года
    Гісторыя Далёкага Усходу
    Войны Расіі
    Курыльскія астравы
    Войны Чарнагорыі
    Гісторыя Сахалінскай вобласці
    Войны Японіі
    Вікіпедыя:Артыкулы пра канфлікты з састарэлымі параметрамі
    Войны ў Азіі
    Руска-японская вайна
    Маньчжурыя
    Падзеі 10 лютага