Золтан Хусарык (венг.: Zoltán Huszárik, 14 мая 1931 — 15 кастрычніка 1981) — венгерскі кінарэжысёр.
Золтан Хусарык нарадзіўся 14 мая 1931 года ў вёсцы Дамань[en] у Венгрыі.
У 1949 годзе Хусарык паступіў на кінафакультэт будапешцкага Інстытута тэатра і кіно, адкуль яго ў 1952 годзе выключылі як сына заможнага селяніна. Перапыніўшы вучобу, Хусарык змяніў шмат заняткаў: працаваў пуцявым рабочым, маляром, нафтавіком, земляробам, сельскім культработнікам, страхавым агентам і мастаком-мультыплікатарам. У 1957 годзе Хусарык пачаў працаваць на кінастудыі «Гунія». У 1959 годзе працягнуў вучобу і праз два гады атрымаў рэжысёрскі дыплом, пасля чаго працаваў асістэнтам у шэрага вядучых венгерскіх майстроў. Займаўся кніжнай графікай, яго малюнкі публікаваліся ў шматлікіх часопісах, а ў 1969 годзе адбылася персанальная выстава.
Хусарык з’яўляецца адным з заснавальнікаў Студыі Белы Балаша, дзе ён зрабіў некалькі філасофска-паэтычных і дакументальных кароткаметражных фільмаў («Капрычыа[it]», 1970; «Амерыга Тот», 1970; і іншыя), у якіх шукаў новую мастацкую форму, новую кінамову. Найбольшую вядомасць атрымала «Элегія» (1965), удастоеная прэмій на нацыянальных і міжнародных кінафестывалях, — горкі аповед пра страту чалавекам сувязі з прыродай, з верным і вельмі даўнім сваім сябрам — канём. Пяшчотная і лірычная ў пачатку, карціна асобнымі кадрамі нагадвае Рэнуара і Дэга, аднак далей фільм становіцца жорсткім, калі чалавек, пусціўшы па горадзе трамвай і аўтамабіль, адводзіць каня на бойню. «Элегія» — гэта мастацкі вобраз нашага свету, адлюстраванне думак і пачуццяў мастака, які асэнсоўвае гісторыю XX стагоддзя і паказвае яго пакуты. Так жа віртуозна, як у гэтым кінавершы, выбудаваны гуказрокавыя кантрапункты ў яго іншых фільмах-эсэ («Гонар бабулькам», 1972; «П’ячэрэ», 1976; і іншыя), выяўленча-вытанчаных і напоўненых сур’ёзнымі роздумамі пра жыццё і смерць, пра творчасць.
Першы поўнаметражны ігравы фільм «Сіндбад», зняты Хусарыкам у 1971 годзе, стаў адначасова і вяршыняй яго творчасці. Сапраўдны шэдэўр, які не мае прыкладаў у гісторыі кіно, у якім на экран перанесены з абсалютным разуменнем і эмацыйным суперажываннем свет арыгінальнай, поўнай своеасаблівага сумнага лірызму прозы Дзюлы Крудзі, класіка венгерскай літаратуры XX стагоддзя. Карціна стала адначасова ўзорам кінематаграфічнага і выяўленчага мастацтва і была адзначана шэрагам міжнародных узнагарод. Вобразы мудрагелістай памяці, свабодныя асацыяцыі, якія складаюцца ў шматгалосае зачараванне быццём, чаргуюцца і перамяжоўваюцца ў апошнія хвіліны жыцця героя — у мінулым галантнага спадара, шукальніка любоўных прыгод, ашуканца, марнатраўцы і гурмана, вольнага ад прывязаннасцяў і растраціўшага ўсяго сябе на чароўныя мімалётнасці. Рэжысура Хусарыка, якая характарызуецца дбайнасцю аздаблення, адпаведная ёй выразная аператарская праца Шандара Шары, і выкананне галоўнай ролі выбітным венгерскім акцёрам Золтанам Лаціновічам забяспечылі карціне асаблівае месца ў гісторыі венгерскага кінамастацтва.
«Чонтвары[hu]» (1980), другі і апошні поўнаметражны ігравы фільм Хусарыка, стаў найбольш асабістым творам рэжысёра, у якім ён канцэнтруецца на праблеме творчасці. Гэта фільм-разважанне пра мастака, яго місію і лёс у пераменлівым свеце, фільм маньерысцкі, складаны па кампазіцыі, па сістэме вытанчана-метафарычных вобразаў, поўны выяўленчай фантазіі і па-постмадэрнісцку эклектычны. Немалое месца ў ім займаюць алегарычныя вобразы, за якімі ляжаць канкрэтныя старонкі і факты венгерскай гісторыі. Хусарык абапіраўся тут на біяграфію геніяльнага венгерскага жывапісца і рысавальшчыка Тывадары Косткі Чонтвары, які жыў і тварыў на пачатку стагоддзя, але адначасова трымаў у памяці асобу і лёс трагічна загінуўшага ў сярэдзіне 70-х гадоў Золтана Лаціновіча, пад якога першапачаткова быў напісаны сцэнарый (фільм адкрываецца прысвячэннем акцёру).
Золтан Хусарык скончыў жыццё самагубствам 15 кастрычніка 1981 года ў Будапешце. Пры жыцці Хусарык быў удастоены прэміі Белы Балаша (1971) і звання заслужанага дзеяча мастацтваў (1981). У 1990 годзе быў пасмяротна ўганараваны прэміяй Кошута.
| Год | Беларуская назва | Арыгінальная назва | Роля ў стварэнні фільма | |
|---|---|---|---|---|
| кар | «Гульня» | венг.: Játék | рэжысёр | |
| кар | «Гратэск» | венг.: Groteszk | рэжысёр, сцэнарыст | |
| кар | «Элегія» | венг.: Elégia | рэжысёр, сцэнарыст | |
| тф | «Я хачу маску» (дакументальны) | венг.: Maszkot akarok | рэжысёр, сцэнарыст, мантажор | |
| кар | «Журнал участковага ўрача» (дакументальны) | венг.: Egy mentöorvos naplójából | рэжысёр, сцэнарыст, мантажор | |
| тф | «Кіра Георгіеўна» | венг.: Kira Georgievna | сцэнарыст | |
| кар | «Ты так хочаш?» (дакументальны) | венг.: Ugye te is akarod? | рэжысёр, сцэнарыст | |
| кар | «Сямёра супраць гары» (дакументальны) | венг.: Heten a hegy ellen | рэжысёр, сцэнарыст, мантажор | |
| кар | «Горная падрыхтоўка» (дакументальны) | венг.: Hegyi kiképzés | рэжысёр, сцэнарыст, мантажор | |
| кар | «Паходжанне рэчаў» (дакументальны) | венг.: A dolgok eredete | рэжысёр | |
| кар | «Амерыга Тот» | венг.: Amerigo Tot | рэжысёр | |
| кар | «Капрычыа[it]» | венг.: Capriccio | рэжысёр, сцэнарыст | |
| ф | «Сіндбад» | венг.: Szindbád | рэжысёр, сцэнарыст, мантажор | |
| кар | «Гонар бабулькам» | венг.: Tisztelet az öregasszonyoknak | рэжысёр, сцэнарыст | |
| кар | «Магістры права» (дакументальны) | венг.: Törvényt teremtö mesterek | рэжысёр | |
| кар | «П’ячэрэ» (дакументальны) | венг.: A piacere | рэжысёр | |
| ф | «Чонтвары[hu]» | венг.: Csontváry | рэжысёр, сцэнарыст |