wd wp Пошук:
    ⬜

    Выключна простая тэорыя ўсяго

    Выключна простая тэорыя ўсяго (англ.: An Exceptionally Simple Theory of Everything) — адзіная тэорыя поля, якая аб’ядноўвае ўсе вядомыя фізічныя ўзаемадзеянні, якія існуюць у прыродзе, прапанаваная амерыканскім фізікам Гарэтам Лісі[ru] 6 лістапада 2007 г. Тэорыя заснавана на групе Лі тыпу E8 і цікавая сваёй элегантнасцю, але патрабуе сур’ёзнай дапрацоўкі. Некаторыя вядомыя фізікі ўжо выказаліся ў яе падтрымку, аднак у тэорыі знойдзены шэраг недакладнасцей і праблем.

    Праграму пабудовы Адзінай тэорыі поля выказваў яшчэ Альберт Эйнштэйн, і пасля стварэння агульнай тэорыі адноснасці прысвяціў усю рэшту свайго жыцця спробе пабудаваць такую ​​тэорыю. Многія фізікі гэтак жа беспаспяхова спрабавалі пабудаваць адзіную тэорыю поля. Менавіта таму паведамленне пра публікацыю Лісі выклікала неадназначную рэакцыю.

    Палі тэорыі Лісі:

    W

    {\displaystyle W}

    \{\displaystyle W\} і

    B

    {\displaystyle B}

    \{\displaystyle B\}, з якіх па тэорыі Вайнберга — Салама (стандартнай мадэлі) атрымліваюцца прамежкавыя базоны

    W

    {\displaystyle W^{+}}

    \{\displaystyle W^\{+\}\},

    W

    −

    {\displaystyle W^{-}}

    \{\displaystyle W^\{-\}\},

    Z

    0

    {\displaystyle Z^{0}}

    \{\displaystyle Z^\{0\}\} і фатон

    A

    {\displaystyle A}

    \{\displaystyle A\};

    g

    {\displaystyle g}

    \{\displaystyle g\}, якія з’яўляюцца пераносчыкамі моцных узаемадзеянняў;

    w

    {\displaystyle w}

    \{\displaystyle w\};

    e

    {\displaystyle e}

    \{\displaystyle e\}, якую Лісі называе фрэймам (часта літарай

    e

    {\displaystyle e}

    \{\displaystyle e\} абазначаюць электрон або зарад электрона, але ў Лісі гэтая літара мае іншае прызначэнне);

    φ

    {\displaystyle \varphi }

    \{\displaystyle \varphi \}.

    Часціцы

    w

    {\displaystyle w}

    \{\displaystyle w\} і

    e

    {\displaystyle e}

    \{\displaystyle e\} адказваюць за гравітацыйнае ўзаемадзеянне, але не з’яўляюцца самастойнымі палямі (утваральнымі) у алгебры Лісі: яны ўваходзяць у выглядзе камбінацыі

    e φ

    {\displaystyle e\varphi }

    \{\displaystyle e\varphi \}.

    Арыгінальныя ідэі, на якіх заснавана тэорыя

    W

    {\displaystyle W}

    \{\displaystyle W\},

    B

    {\displaystyle B}

    \{\displaystyle B\},

    g

    {\displaystyle g}

    \{\displaystyle g\}), і няцотныя, ферміёны (кваркі і лептоны), выступаюць на роўных — хоць, у адрозненне ад суперсіметрычных тэорый, што існавалі да гэтага часу, роўнасці колькасці цотных і няцотных не патрабуецца. Такім чынам, гэта нейкі зусім новы варыянт суперсіметрычнай тэорыі.

    E

    8

    {\displaystyle E_{8}}

    \{\displaystyle E_\{8\}\}.

    Найбольш цікавыя вынікі тэорыі Лісі

    Безумоўныя дасягнення тэорыі Лісі

    S U ( n )

    {\displaystyle SU(n)}

    \{\displaystyle SU(n)\}-падыходзе. У рамках гэтага падыходу ферміёны і лептоны натуральным чынам аб’ядноўваюцца ў адзіную алгебру, прычым іх групоўка ў мультыплеты з’яўляецца другаснай, заснаванай на прыбліжэнні, а не асноватворнай, як ва ўсіх тэорыях, што існавалі да гэтага. Але гэта толькі падыход, а не канчатковы вынік, паколькі такое аб’яднанне уступае ў супярэчнасць з квантавымі лікамі часціц.

    Няправільнае, спрэчнае або недаробленае ў тэорыі Лісі

    Фактычна, тэорыя складаецца з двух частак.

    Першая — гэта алгебры, сіметрыі і класіфікацыя. У гэтай частцы ўсё выдатна, акрамя Вялікага Аб’яднання — у тэорыю не ўкладваюцца ўсе знойдзеныя фізічныя сіметрыі — тэорыя мае сур’ёзныя праблемы, звязаныя з наяўнасцю трох пакаленняў кваркаў і лептонаў. І нават з адным пакаленнем у рамках групы

    E

    8

    {\displaystyle E_{8}}

    \{\displaystyle E_\{8\}\} узнікаюць праблемы. Спроба ўкладання групы

    G

    {\displaystyle G}

    \{\displaystyle G\} ў

    E

    8

    {\displaystyle E_{8}}

    \{\displaystyle E_\{8\}\} прыводзіць да таго, што ферміёны не могуць быць хіральнымі — гл. заметкі 21 лістапада «A Little Group Theory» і 9 снежня «A Little Group Theory». Сам Лісі ў адказ на заўвагі аўтара заметак прызнаў, што такая праблема існуе і ён спрабуе яе вырашыць. Пакуль жа Вялікае Аб’яднанне «па Лісі» уступае ў супярэчнасць з квантавымі лікамі часціц і яго спасылка на «траістасць» (triality) з’яўляецца памылковай, як і табліца з уласцівасцямі глюонаў, кваркаў і лептонаў — у ёй павінны прысутнічаць толькі кваркі

    q I I

    {\displaystyle qII}

    \{\displaystyle qII\}, якія адпавядаюць антыкваркам і глюонам. Прычым лептоны аказваюцца знешнімі ў адносінах да гэтай схемы.

    Другая — дынаміка. Фактычна ў дадзенай тэорыі яе няма, гэта толькі накіды пабудовы дынамікі. Квантавая тэорыя гравітацыі як такая пакуль не пабудавана — нічога не гаворыцца пра квантаванне гравітацыйнага поля. Дзеянне для гравітацыі Лісі выбіраў «рукамі», а не зыходзячы з фундаментальных алгебраічных або геаметрычных меркаванняў. Таму дадзеная частка працы мае патрэбу ў абмеркаванні і эксперыментальнай праверцы. Падобна на тое, што гэта толькі кірунак для даследаванняў, а не канчатковы вынік. Тэорыя не дае прадказанняў мас часціц, хоць і дае фундаментальныя канстанты сувязі. Гэтыя прадказанні павінны даць далейшыя распрацоўкі ў галіне дынамікі. Нягледзячы на ​​прэтэнцыёзную назву артыкула, тэорыя Лісі зусім не з’яўляецца «Тэорыяй усяго». Значная частка крытыкі тэорыі Лісі звязана менавіта з гэтай жартаўлівай назвай.

    Спасылкі

    Гл. таксама

    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Тэорыі гравітацыі
    Катэгорыя·Фізіка за межамі Стандартнай мадэлі
    Катэгорыя·Групы Лі
    Катэгорыя·Навуковыя тэорыі
    Катэгорыя·Квантавая тэорыя поля