wd wp Пошук:
    ⬜

    Беларускае народнае ткацтва

    Беларускія посцілкі ручной работы
    Паштовая марка Беларусі

    Беларускае народнае ткацтва — від народнага рамяства, шырока распаўсюджаны па ўсёй тэрыторыі Беларусі[1].

    Гісторыя

    Ткацтва на тэрыторыі Беларусі сустракалася, паводле работ археолагаў, з эпохі зарубінецкай культуры, у XI—XII стагоддзях[2][3]. У дакументах XVI—XVII стст. сустракаюцца матэрыялы па ткацтве беларусаў. У апублікаваных матэрыялах Віленскай археаграфічнай камісіі ёсць паведамленні аб тканінах і тканых вырабах хатняга вытворчасці[1].

    Сыравіна

    У канцы XIX — пачатку XX ст. асноўнай сыравінай для вырабу тканін у хатніх умовах у беларусаў з’яўляліся кудзелістыя расліны і авечая поўсць[1]. З кудзелістых раслін найбольш пашыранымі былі лён, каноплі[1][4][5].

    Падрыхтоўчыя працы

    Прадзенне

    Асноўны артыкул: Прадзенне

    Беларуская жанчына за прадзеннем

    Прадзенне — ператварэнне валакна ў нітку. Гэта даволі працаёмкі і важны працэс. Ад якасці пражы шмат у чым залежыць якасць гатовай пражы[1].

    Афарбоўка пражы

    Афарбоўка пражы давала магчымасць ствараць пры ткацтве самыя розныя па каларыстыцы арнаментаваныя тканіны. Часцей за ўсё для афарбоўкі выкарыстоўваліся раслінныя фарбавальнікі. З канца XIX — пачатку XX стагоддзяў даволі шырокае распаўсюджванне атрымалі хімічныя фарбавальнікі, якія да XX стагоддзя цалкам выцеснілі раслінныя[1].

    Снаванне

    Асноўны артыкул: Снаванне Снаванне — гэта размяшчэнне пражы такім чынам, каб у момант ткання аснова дзялілася на верхні і ніжні рады, каб утварыўся зеў. Вядомы тры спосабы снавання: на сцяне, на раме і на снавалцы, якая круціцца[1].

    Прылады ткацтва

    Дошчачкі

    Асноўны артыкул: Ткацтва на дошчачках

    Віды дошчачак

    Ткацтва на дошчачках(руск.) бел. – адзін з самых старых спосабаў вырабу тканага палатна. Дошчачкі гэта невялікія плоскія фігуры з дрэва, на Беларусі найчасцей квадраты памерам 10 на 15 см, з адтулінамі па чатырох вуглах. Такая прылада выкарыстоўвалася для ткацтва паясоў[6][7][8].

    Бёрда

    Асноўны артыкул: Бёрда, ткацтва

    Прынцып працы бёрда

    Бёрда — прыстасаванне для ручнога ткацтва, род грэбня. Вядома са старажытных часоў. Можа быць выкарыстана для стварэння нешырокай тканай паласы. На бёрдзе можна вырабіць пояс, нешырокі ручнік, абрусы і да т. п.

    Кросны

    Асноўны артыкул: Беларускія кросны

    Беларускія кросны(руск.) бел.
    Чаўнок. Віцебская вобласць.

    На Беларусі асноўны тып кроснаў уключае: ставы — драўляны каркас, на якім збіраюць канструкцыйна важныя вузлы станка; навоі — 2 драўляныя валы, на адзін з якіх навіваюць ніткі асновы, а на другі намотваюць палатно; ніты, або нічальніцы, — надзетыя радамі на 2 паралельныя пруткі (верхні і ніжні) ніцяныя завесы, праз якія працягваюць ніткі асновы (ад колькасці нітоў залежыць узор тканіны); бёрда — прыстасаванне для прыбівання уточнай ніткі, якое складаецца з тонкіх вузкіх пласцінак накшталт грабеньчыка з 2 спінкамі і ўкладваюцца ў набіліцы, панажы, калёсцы, чапёлкі — рычагі і блокі для прывядзення ў рух нітаў. Пры націсканні на панажы, прывязаныя да іх ніты разыходзяцца і ўтвараюць у аснове зеў, праз які пракідваюць чаўнок з навітым на цэўку утком.

    Вывучэнне беларускага ткацтва

    Для этнографаў беларускае народнае ткацтва ўяўляе вялікую цікавасць, бо яно цесна звязана з гісторыяй народа і можа служыць каштоўным матэрыялам пры даследаванні этнічных працэсаў мінулага, этнакультурных узаемасувязяў беларусаў з іншымі народамі[1]. Найбольш значны матэрыял па ткацтве Віцебшчыны змяшчаецца ў працы М. Я. Нікіфароўскага «Нарысы простанароднага жыцця-быцця ў Віцебскай Беларусі і апісанне прадметаў ужытку»[9]. У архіўных крыніцах ёсць звесткі аб распаўсюджанні і ўзроўні развіцця беларускага ткацтва ў 17—18 стагоддзях[10].

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Курилович А. Н. Белорусское народное ткачество. — Мн.: Наука и техника, 1981. — 119 с.
    2. ↑ Поболь Л. Д. Славянские древности Белоруссии. — Мн., 1971..
    3. ↑ Воронин Н. Н. Древнее Гродно // Материалы и исследования по археологии древнерусских городов. — М., 1954. — Т. 3.
    4. ↑ Беларускі нацыянальны касцюм (руск.)
    5. ↑ Традыцыйнае адзенне Архівавана 18 лістапада 2011.
    6. ↑ Лебедева Н. И. Прядение и ткачество восточных славян в XIX - начале XX в. // Восточнославянский этнографический сборник. — М., 1953. — С. 493..
    7. ↑ Селівончык Вера. Ткацтва на дошчачках. Практычны дапаможнік(Майстроўня).. — Мн.: Медысонт, 2009. — 64 с.
    8. ↑ ТКАЦТВА НА ДОШЧАЧКАХ. Інструменты і матэрыялы Архівавана 30 сакавіка 2012.
    9. ↑ М. Я. Нікіфароўскі. Очерки простонародного житья-бытья в Витебской Белоруссии и описание предметов обиходности. – Витебск, 1895. — Витебск, 1895..
    10. ↑ Центральный исторический музей БССР, ф. 694, оп. 2, д. 2001, л. 21; д. 3137, лл. 33-35; д. 4975, л. 84; Государственный архив Минской области, ф. 333Ю hg. 1? l/ 30 и др.

    Спасылкі

    commons: Беларускае народнае ткацтва на Вікісховішчы
    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Беларускае народнае ткацтва
    Вікіпедыя:Запыты на пераклад з рускай
    Вікіпедыя:Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
    Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай
    Вікіпедыя:Спасылка на катэгорыю Вікісховішча адсутнічае ў Вікідадзеных