Калумбійскі канфлікт пачаўся прыкладна ў 1964 ці 1966 годзе і з’яўляецца асіметрычнай вайной нізкай інтэнсіўнасці паміж калумбійскім урадам, ваенізаванымі групымі, злачыннымі сіндыкатамі і левымі партызанамі, такімі як Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі — Армія народа і Армія нацыянальнага вызвалення, якія змагаюцца адзін за адным, каб узмацніць свой уплыў на тэрыторыі Калумбіі.
Вайна з’яўляецца працягам папярэдняга канфлікту, вядомага пад назвай «Ла Віяленсія», які быў справакаваны забойствам папулісцкага палітычнага лідара Хорхе Эліесера Гайтаны ў 1948 годзе і працягваўся да 1958 года. У выніку моцных антыкамуністычных рэпрэсій у сельскіх раёнах Калумбіі ў 1960-я годы ліберальныя і камуністычныя баевікі былі рэарганізаваныя ў рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі, што прывяло да разгортвання новага канфлікту.
Прычыны баявых дзеянняў вар’іруюцца ад адной групы да іншай. Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі і іншыя партызанскія рухі сцвярджаюць, што змагаюцца за правы бедных у Калумбіі, каб абараніць іх ад урадавага гвалту і забяспечыць сацыяльную справядлівасць праз усталяванне камуністычнага рэжыму. Калумбійскі ўрад сцвярджае, што змагаецца за парадак і стабільнасць, імкнучыся абараніць правы і іінтарэсы сваіх грамадзян. Правыя ваенізаваныя групы сцвярджаюць, што рэагуюць на меркаваныя пагрозы з боку партызанскіх рухаў. І партызанскія і правыя ваенізаваныя групы абвінавачваюцца ў незаконным абароце наркотыкаў і тэрарызме. Усе бакі, якія ўдзельнічаюць у канфлікце, падвяргаюцца крытыцы за шматлікія парушэнні правоў чалавека.
Паходжанне збройнага канфлікту ў Калумбіі звязана з аграрнымі беспарадкамі 1920 года ў правiнцыi Сумапас[8]. Сяляне ў той час змагаліся за права ўласнасці на кававыя плантацыі, што выклікала раскол паміж кансерватарамі і лібераламі. Кульмiнацыяй стала «Ла Віяленсія», падчас якой загiнулi 200 000 чалавек. Вайна пачалася з паўстання лiберальнай апазiцыi супраць кансерватараў. Аднак лiбералы праiгралi, што заахвоціла іх шукаць саюзнікаў. Пасля моцных антыкамуністычных рэпрэсій у сельскіх раёнах Калумбіі ў 1960-я ліберальныя і камуністычныя баевікі былі рэарганізаваныя ў рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі, што прывяло да разгортвання новага канфлікту[9].
Калумбійскі ўрад арганізаваў некалькі рэйдаў супраць партызан у канцы 1950-х і пачатку 1960-х гадоў. Гэтыя намаганні былі падтрыманы ўрадам ЗША і ЦРУ.
У пачатку 1960-х гадоў калумбійскія вайсковыя падраздзяленні пачалі нападаць на сялянскія абшчыны на падставе таго, што гэтыя сялянскія абшчыны былі месцам засяроджвання бандытаў і камуністаў. У 1964 году масіраваны напад арміі на абшчыну Маркеталія прывяло да стварэння FARC.
Баявыя дзяннi ў перыяд з 1964 па 1974 суправаджаліся сутыкненнямі партызанскага характару ў джунглях і сельскай мясцовасці. Аднак у 1974 годзе выклік ураду кінула Рух 19 красавіка (M-19), што прывяло да пачатку новай фазы канфлікту. M-19 было створана як гарадскі партызанскі атрад у адказ на фальсіфікацыю вынікаў выбараў 1970 года з боку сталага прэзідэнтам Місаэля Пастрана. Арганізацыя зладзіла шэраг буйных акцый пратэстаў і беспарадкаў у буйных гарадах краіны, а затым перайшла да вядзення падпольнай і партызанскай вайны.
Да 1982 года ліберальны ўрад на чале з Хуліа Турбай Айяла дасягнуў пэўных поспехаў у барацьбе з ELN і М-19, прыняўшы шэраг законаў, якія дазваляюць прымяняць асаблівыя меры да падазраваным у прыналежнасці да паўстанцаў. Гэтыя меры прывялі да шматлікіх абвінавачванняў на адрас уладаў у ваенных злачынствах і парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да захопленых партызан.
Стомленасць насельніцтва ад канфлікту дазволіла выйграць прэзідэнцкія выбары 1982 года кансерватару Белісарыя Бетанкур, які прапанаваў паўстанцам перамовы і дамовіўся з FARK у 1984 годзе аб спыненні агню і вызваленні арыштаваных партызан. Перамір’е таксама было дасягнута з M-19. ELN адхіліла прапанову аб мiрных перамовах.
Па меры развіцця канфлікту раслі аб’ёмы гандлю наркотыкамі. Урад і паўстанцы перыядычна сутыкаліся з наркамафіяй, уступаючы з ёй у ўзброены супрацьстаяння. У рэшце рэшт выкраданне партызанамі членаў сям’і Ачаа з Медэльiнскaгa наркакартэля прывяло да стварэння ў 1981 годзе «эскадронаў смерці» — «Muerte а Secuestradores» (MAS, «Смерць выкрадальнікам»). Ціск з боку ўрада ЗША і калумбійскага ўрада было сустрэта гвалтам: Медэльiнскi картэль пачаў кампанію па подкупу і фізічнай ліквідацыі публічных дзеячаў, якія падтрымлівалі ідэю экстрадыцыі — выдачы калумбійскіх грамадзян ЗША. У ліку ахвяраў «эскадронаў смерці» апынуўся міністр юстыцыі Радрыга Лара Банілья, забіты ў 1984 годзе, гэта забойства прымусіла адміністрацыю Бетанкура прама выступіць супраць наркабаронаў.
Перамір’е з М-19 скончылася, калі партызаны аднавілі баявыя дзеянні ў 1985 годзе, сцвярджаючы, што спыненне агню неаднаразова парушалася самімі ўрадавымі войскамі, пагражалі і нападалі на сем’і партызан. Адміністрацыя Бетанкура, у сваю чаргу, заявіла аб сваёй прыхільнасці мірнага працэсу і працягвала весці перамовы з FARK, якія ў выніку прывялі да стварэння Патрыятычнага саюза (Union Patriótica — ЮП) — легальнай і палітычнай арганізацыі[10].
6 лістапада 1988 г. 55 партызан Руху М-19 захапілі Палац правасуддзя і ўзялі 70 суддзяў Вярхоўнага суда ў закладнікі (яшчэ каля 200 служачых былі зачыненыя ў кабінетах). Яны запатрабавалi апублікаваць ва ўсіх газетах маніфест М-19, усе справаздачы паседжанняў «камісіі свету» (якія кантралявалі падпісанае ў 1984 годзе пагадненне аб спыненні агню) і падаць М-19 магчымасць на працягу 4-х дзён весці вартавыя перадачы па радыё і тэлебачанні. Б. Бетанкур адмовіўся ўступаць у перамовы, партызаны адхілілі прапанову аб здачы і наступным «справядлівым судовым працэсе». У ходзе шматгадзіннага штурму з боку арміі з удзелам танкаў, БТР, верталётаў і дэсантнікаў каля 120 чалавек загінулі, сярод іх усё партызаны, некалькі высокапастаўленых вайскоўцаў, старшыня і 12 суддзяў Вярхоўнага суда. Абодва бакі абвінавачвалі адзін аднаго ў такім зыходзе, гэта паклала канец мірнаму працэсу адміністрацыі Бетанкура.
Пасля гэтага асобныя члены FARK, першапачаткова якія падтрымалі сваё кіраўніцтва ў пытаннях перамір’я, пачалі праводзіць уласныя акцыі, адмаўляючыся раззбройвацца. Напружанне ў кіраўніцтве FARK значна павялічылася, тым больш што абодва бакі пачалі вінаваціць адзін аднаго ў незахаванні рэжыму спынення агню.
У ліпені 1987 нападу партызан ФАРК падвергнулася воінская часць у джунглях Какета.
У кастрычніку 1987 года быў забіты кандыдат у прэзідэнты Хайме Парда Леаль. Тэрор у краіне разрастаўся, акрамя якія дзейнічалі «эскадронаў смерці» ў краіне з’явіліся атрады забойцаў, якiя фінансавалiся не толькі наркакартэлямi, але і прадстаўнікамі ультраправых ваенных, якія выступалі супраць мірнага працэсу Бетанкура і гналі ўласныя мэты ў барацьбе за ўладу.
У 1990 годзе ўрад атакаваў лагер FARK ў Ла Урыбе.
Тыс часам М-19 і некалькі больш дробных партызанскіх атрадаў уключыліся ў мірны працэс, які завяршыўся выбарамі іх прадстаўнікоў у Устаноўчы сход Калумбіі, якая прыняла новую канстытуцыю ў 1991 годзе.
30 жніўня 1996 года ў Лас-Дэлісіас пяць атрадаў FARK (каля 400 партызан) напалі на ваенную базу, загінулі 34 салдата, параненыя 17 і каля 60 былі ўзятыя ў закладнікі. Яшчэ адзiн буйны напад адбыўся ў горадзе Эль-Біл’яр 2 сакавіка 1998, дзе батальён калумбійскай арміі трапіў у засаду партызан, у выніку чаго загінулі 62 салдата, а 43 былі ўзятыя ў палон. У выніку іншых нападаў FARK супраць паліцэйскіх баз у Мірафлорэс, Гуав’ярэ і Ла Урыбе ў жніўні 1998 года загінулі больш за сто салдат i паліцыянтаў.
У ліпені 1999 г. калумбійскія ваенныя напалі на горад Пуэрта-Л’ерас, дзе былі размешчаны лагера FARK. ЗША падалі Калумбіі транспартныя самалёты і матэрыяльна-тэхнічную падтрымку. Калюмбійскія ўрадавыя войскі абстрэльвалі і бамбілі горад на працягу больш за 72 гадзін. У ходзе аперацыі тры грамадзянскіх асобы былі забітыя і некалькі паранены. Паўстанцы былі вымушаныя пакінуць гэты раён, многія з іх былі забітыя ці параненыя. Калумбійскі ўрад абвясціў гэта значнай перамогай.
2000—2006 гады былі азмрочаны тысячамі смерцяў у выніку вайны паміж калумбійскімі Узброенымі Сіламі і ваенізаванымі групамі, такімі як AUC, з аднаго боку, і паўстанцамі FARK, ELN, EPL — Народнай арміі вызвалення — з другога[11].
17 студзеня 2002 года ўльтраправыя баевікі AUC ўвайшлі ў вёску Чанкі і падзялілі жыхароў вёскі на дзве групы. Затым яны прайшлі ад чалавека да чалавека ў адной з груп і разбілі галаву кожнаму кавадламі і камянямі, забіўшы 24 чалавекі. Калумбійскія ваенныя бяздзейнічалі. Яшчэ два целы былі пазней выяўлены скінутых у неглыбокую магілу. Пасля расправы баевікі падпалілі вёску[12].
З 2004 года ў Калумбіі быў пачаты працэс раззбраення ваенізаваных груп (асабліва AUC), які да 12 красавіка 2006 года прывёў да раззбраення 1700 байцоў.
1 сакавіка 2008 года калумбійскія ўзброеныя сілы пачалі ваенную аперацыю супраць FARC, уварваўшыся на 1,8 км на тэрыторыю Эквадора і забіўшы 24 паўстанца, у тым ліку Рауля Рэаса, члена Вярхоўнага камандавання FARC. Гэта прывяло да андскагп дыпламатычнаму крызісу 2008 паміж Калумбіяй і Эквадорам пры падтрымцы Венесуэлы. 3 сакавіка Іван Рыас, яшчэ адзін член Вярхоўнага камандавання FARC, быў забіты начальнікам сваёй службы бяспекі.
У красавіку 2009 года калyмбійскія ўзброеныя сілы пачалі масіраваны наступ у межах раёнаў, дзе FARC па-ранейшаму мае моцную ваенную прысутнасць побач з венесуэльскай мяжой[13].
У лістападзе 2009 года дзевяць калумбійскіх салдат былі забітыя, калі іх пост быў атакаваны партызанамі ў паўднёва-заходняй частцы краіны[14].
1 студзеня 2010 г. 18 паўстанцаў былі забітыя, калі калyмбійскія ВПС разбамбілі лагер у джунглях Паўднёвай Калумбіі.
У 2011 годзе Калумбійскі Кангрэс выступіў з заявай, сцвярджаючы, што FARC мае «моцнае прысутнасць» ў прыкладна адной траціны Калумбіі, у той час як іх напады на сілы бяспекі «працягваюць расці» на працягу 2010-2011 гадоў[15].
16 мая 2014 года ўрад Калумбіі і паўстанцы дамовіліся разам змагацца з незаконным абаротам наркотыкаў.
20 ліпеня 2016 года прэзідэнт Калумбіі Хуан Мануэль Сантас абвясціў пра мірнае пагадненне з рэвалюцыйнымі ўзброенымі сіламі Калумбіі і заканчэнне канфлікту з гэтай арганізацыяй пасля таго, як перамовы, якія пачаліся ў 2012 годзе, былі паспяхова скончаны. 23 чэрвеня 2016 года ўрад краіны і паўстанцы рэвалюцыйных узброеных сілаў падпісалі гістарычнае пагадненне аб спыненні агню, у выніку чаго наблізіліся да заканчэння канфлікту мацней, чым за ўсе папярэднія 50 гадоў. Тым не менш, 2 кастрычніка 2016 года на рэферэндуме невялікая большасць грамадства адхіліла здзелку паміж урадам і левымі партызанамі[16]. У 2016 годзе Хуан Мануэль Сантас стаў лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру за спробу спынення грамадзянскай вайны.
Са студзеня 2018 па сёняшні дзень паміж партызанамі і ўрадам асноўныя буйныя сутыкненні адбываюцца ў Катакумбскім рэгіёне, дзе ахвярамі становяцца звыш 800 чалавек. Баі ішлі таксама паміж Арміяй нацыянальнага вызвалення і Народным фронтам вызвалення[17][18][19][20].
Паводле даследванняў, праведзеных Калумбійскім нацыянальным цэнтрам за гістарычную памяць з 1958 да 2013 года ў выніку канфлікта загінула 220 тысяч чалавек, большасць з якіх былі грамадзянскімі асобамі, а больш за пяць мільёнаў калумбійцаў былі вымушаныя пакінуць свае дамы з 1985 да 2012 года, стварыўшы другую па велічыні колькасць унутрана перамешчаных асобаў у свеце. 16,9 % насельніцтва Калумбіі сталі непасрэднымі ахвярамі вайны.
Background Note: Colombia (нявызн.). U.S. Department of State. Архівавана з першакрыніцы 4 мая 2012. Праверана 11 лютага 2006.
Тэмы гэтай старонкі (17):