wd wp Пошук:
    ⬜

    HD 49798

    Каардынаты:  {{{Прамое_узыходжанне}}}_−44° 18′ 58,4377″

    HD 49798 — рэнтгенаўская двайная зорная сістэма ў сузор’і Карма, якая знаходзіцца на адлегласці каля 650 парсек ад Зямлі. Бачная зорная велічыня сістэмы складае 8,3.

    HD 49798 была адкрыта ў 1964 годзе ў якасці зоркі класа O з паніжаным утрыманнем вадароду(англ.) бел.[6]. Аб’ект быў ідэнтыфікаваны як двайная зорка, але выявіць кампаньёна тады не атрымалася ні візуальна, ні спектральна[7].

    Белы карлік HD 49798 стаў першай зоркай, на якой быў устаноўлены факт сціскання белых карлікаў на ранняй стадыі эвалюцыі[8].

    Выяўленне

    У 1995 годзе ў наваколлях зоркі была выяўлена рэнтгенаўская крыніца (абазначаная як RX J0648.0-4418). І толькі ў 1997 годзе касмічны рэнтгенаўскі тэлескоп XMM-Newton змог знайсці выпраменьваючы аб’ект[9]. Гэтым аб’ектам аказаўся белы карлік масай каля 1,3 масы Сонца (M☉), які знаходзіцца на арбіце HD 49798. Перыяд яго абароту вакол сваёй восі, калі меркаваць па пераменнасці яго рэнтгенаўскага выпраменьвання, ровен 13,18 секунд, тады як арбітальны перыяд сістэмы — 1,55 сутак[9].

    Эвалюцыя сістэмы

    Ключавыя фазы эвалюцыі сістэмы з агульнай абалонкай

    У 2017 годзе амерыканскія астрафізікі прамадэліравалі эвалюцыю сістэмы і, згодна з мадэллю, HD 49798 утварылася 55 млн гадоў назад у выглядзе пары зорак, кожная з якіх мела масу ў 7 M☉. Адна з зорак была трохі больш масіўнай і праэвалюцыяніравала скарэй з другую, і каля 10 млн гадоў назад ператварылася ў чырвоны гігант: знешнія слаі зоркі расшырыліся ў дзясяткі разоў і астылі. Як вынік, чырвоны гігант ахапіў суседнюю зорку, і ўтварылася сістэма з агульнай абалонкай(англ.) бел.: «адзіная зорка», у цэнтры якой знаходзілася два ядры. Пасля знешнія слаі гіганта разляцеліся ў прастору і сцягнулі за сабою знешнюю абалонку суседняй зоркі, ператварыўшы яе ў рэдкі блакітны субкарлік[4].

    Пры падзенні рэчыва з зоркі на белы карлік, энергія ад сутыкнення рэчыва з паверхняй апошняга пераходзіць у цяпло і тым самым разаграе яе да высокіх тэмператур (каля 350 000 К). У белага карліка маецца моцнае магнітнае поле, і таму рэчыва выпадае ў асноўным на магнітныя полюсы і грэе перш за ўсё іх. Як вынік, разагрэтыя полюсы выпраменьваюць у рэнтгенаўскім дыяпазоне. Разам з тым карлік круціцца вакол сваёй восі, і па гэтай прычыне назіраецца як рэнтгенаўскі пульсар: яркія імпульсы ўзнікаюць кожны раз, калі «гарачае пятно» на паверхні накіравана на назіральніка. Гэты эфект дазволіў назіраць на працягу двух дзесяцігоддзяў за эвалюцыяй вярчэння белага карліка[10].

    Вывучэнне

    Сістэма HD 49798 разглядаецца як кандыдат на выбух звышновай тыпу Ia, які адбыўся некалькі тысяч гадоў назад[11][12].

    Аб тым, ці з’яўляецца аб’ект белым карлікам ці нейтроннай зоркаю, доўга ішлі дыскусіі. У першым выпадку у аб’екта аказвалася самая высокая скорасць вярчэння сярод вядомых белых карлікаў. Пры гэтым рэнтгенаўскае выпраменьванне павінна ўзнікаць дзякуючы акрэцыі на яго рэчыва зорнага ветру ад яго зоркі-спадарожніцы[8].

    У 2010-х гадах астраномы выявілі, што скорасць вярчэння кампактнага аб’екта пастаянна расце на працягу апошніх 20 гадоў. Пры гэтым выпраменьванне пульсіруе, што кажа аб тым, што крыніца ўтварылася ў выніку выбуху масіўнай зоркі — гэта можа быць як нейтронная зорка, як і праэвалюцыяніраваўшая зорка малой масы, супастаўнай з сонечнай, г.зн. белы карлік. Перыяд вярчэння скарачаецца на 7 нанасекунд у год, што лічыцца вялікім значэннем для такога аб’екта[8].

    Калі выпадаючае на белы карлік з зоркі-спадарожніцы рэчыва пераносіць на яго дадатковы момант імпульсу, то такія белыя карлікі могуць паскараць сваё вярчэнне. У 2016 годзе італьянскія астраномы разлічылі павелічэнне скорасці вярчэння карліка ў HD 49798 і ўстанавілі, што ён паскараецца ў ~100 разоў хутчэй, чым гэта прадказваецца мадэліраваннем. У 2017 годзе расійскія вучоныя сумесна з італьянскім калегам прапанавалі тлумачэнне гэтага факта — сцісканне карліка, у выніку якога пры захаванні моманту імпульсу павялічваецца скорасць вярчэння. У сваёй працы вучоныя прадставілі строгую мадэль на аснове тэорыі будовы белых карлікаў, якая дапускае сцісканне іменна з такім тэмпам, які адпавядае даным назіранняў HD 49798[10].

    Такім чынам, згодна з вядомымі на сёння данымі, адна з кампанент двайной сістэмы HD 49798 стала першым белым карлікам, у якога было выяўлена сцісканне на ранняй стадыі эвалюцыі.

    Зноскі

    1. 1 2 Mereghetti, S.; La Palombara, N.; Tiengo, A.; Sartore, N.; Esposito, P.; Israel, G. L.; Stella, L. (2013). “X-ray emission from the luminous O-type subdwarf HD 49798 and its compact companion”. Astronomy & Astrophysics 553: A46. doi:10.1051/0004-6361/201321271. Bibcode: 2013A&A…553A..46M.
    2. 1 2 3 Landolt, Arlo U.; Uomoto, Alan K. (2007). “Optical Multicolor Photometry of Spectrophotometric Standard Stars”. The Astronomical Journal 133 (3): 768. doi:10.1086/510485. Bibcode: 2007AJ….133..768L.
    3. 1 2 3 Kudritzki, R. P.; Simon, K. P. (1978). “Non-LTE analysis of subluminous O-star. The hydrogen-deficient subdwarf O-binary HD 49798”. Astronomy and Astrophysics 70: 653. Bibcode: 1978A&A….70..653K.
    4. 1 2 Jared Brooks, Thomas Kupfer, Lars Bildsten HD 49798: Its History of Binary Interaction and Future Evolution(англ.)  // The Astrophysical Journal. — 2017. — В. 1. — Т. 847. — С. 78. — ISSN 0004-637X. — DOI:10.3847/1538-4357/aa87b3
    5. ↑ Van Leeuwen, F. (2007). “Validation of the new Hipparcos reduction”. Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653. doi:10.1051/0004-6361:20078357. Bibcode: 2007A&A…474..653V.
    6. ↑ Jaschek, Mercedes; Jaschek, Carlos (1963). “HD 49798, a New O-Type Subdwarf”. Publications of the Astronomical Society of the Pacific 75: 365. doi:10.1086/127968. Bibcode: 1963PASP…75..365J.
    7. ↑ Thackeray, A. D. (1970). “The spectroscopic orbit of the O-type subdwarf HD 49798”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 150 (2): 215. doi:10.1093/mnras/150.2.215. Bibcode: 1970MNRAS.150..215T. https://archive.org/details/sim_monthly-notices-of-the-royal-astronomical-society_1970_150_2/page/215.
    8. 1 2 3 Редакция ПМ. Астрофизики впервые в мире наблюдали сжатие белого карлика(руск.) , Популярная механика (14 лістапада 2017). Праверана 14 лістапада 2017.
    9. 1 2 Bisscheroux, B. C.; Pols, O. R.; Kahabka, P.; Belloni, T.; Van Den Heuvel, E. P. J. (1997). “The nature of the bright subdwarf HD 49798 and its X-ray pulsating companion”. Astronomy and Astrophysics 317: 815. Bibcode: 1997A&A…317..815B. https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1997-01_317_3/page/815.
    10. 1 2 Антон Бирюков Обнаружен сжимающийся белый карлик?(руск.) . elementy.ru. Праверана 15 лістапада 2017.
    11. ↑ Wang, Bo; Han, Zhanwen (2012). “Progenitors of type Ia supernovae”. New Astronomy Reviews 56 (4): 122. doi:10.1016/j.newar.2012.04.001. Bibcode: 2012NewAR..56..122W.
    12. ↑ Liu, Dong-Dong; Zhou, Wei-Hong; Wu, Cheng-Yuan; Wang, Bo (2015). “Is the X-ray pulsating companion of HD 49798 a possible type Ia supernova progenitor?”. Research in Astronomy and Astrophysics 15 (11): 1813. doi:10.1088/1674-4527/15/11/004. Bibcode: 2015RAA….15.1813L.

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (10):
    Катэгорыя·Белыя карлікі
    Катэгорыя·Аб'екты HIP
    Катэгорыя·Карма (сузор’е)
    Катэгорыя·Зоркі O-класа
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Ізаляваныя артыкулы/сірата0
    Катэгорыя·Артыкулы пра касмічныя аб’екты без ілюстрацый
    Катэгорыя·Касмічныя рэнтгенаўскія крыніцы
    Катэгорыя·Аб’екты HD і HDE
    Катэгорыя·Зоркі паводле алфавіта
    Катэгорыя·Падвойныя зоркі