Debian — аперацыйная сістэма, створаная з свабоднага ПЗ дыстрыбутываў вольных аперацыйных сістэм.
У цяперашні час Debian GNU/Linux — найбольш папулярны дыстрыбутыў . Таксама існуюць праекты па выкарыстанні іншых ядраў: Debian GNU/Hurd, Debian GNU/kNetBSD і Debian GNU/kFreeBSD.
Debian мае найвялікшае сярод іншых дыстрыбутываў сховішча пакетаў — гатовых да выкарыстання праграм, калі нават не па іх колькасьці, то па колькасьці падтрыманых архітэктур: пачынаючы з ARM, ужывальный ва ўбудавальных прыладах, найболей папулярных x86 і PowerPC, новых 64-разрадных AMD і сканчаючы IBM S/390, ужыванай у мэйнфрэймах.
Сховішча падзелена на тры галіны:
Існуе таксама галіна, званая эксперыментальнай (experimental); у яе змяшчаюцца пакеты, якія пераносяць асабліва вялікія змены. Для працы з сховішчам распрацаваныя розныя сродкі, самае папулярнае з якіх — APT.
Debian стаў асновай цэлага шэрагу дыстрыбутываў (больш за 100). Самыя вядомыя з іх — Adamantix, Bioknoppix, Dreamlinux, Clusterix, Gnoppix, Knoppix, Ubuntu, Libranet, Linspire, MEPIS і Xandros Desktop OS.
Стабільныя версіі аперацыйнай сістэмы Debian завуцца імёнамі персанажаў мультфільма «Toy Story». Сама назва «Debian» складзена з імёнаў заснавальніка праекту Яна Мёрдака (Ian Murdock) і яго сяброўкі (пасля — жонкі, цяпер — былой) Дебры (Debra).
Стварэнне Debian было распачата ў жніўні 1993 года Янам Мёрдакам. Ён кіраваўся жаданнем стварыць дыстрыбутыў, які будзе, з аднаго боку, адчыненым і вольным у духу Linux і GNU, і адначасова выключна дбайным і добрасумленным. Спачатку над праектам працавала невялікая згуртаваная група хакераў свету вольнага П3, якая паступова разрасталася, стаўшы вялікай арганізаванай супольнасцю распрацоўнікаў і карыстачоў.
| Версія | Кодавая назва | Колькасць даступных архітэктур | Колькасць пакетаў | Дата выхаду | Сканчэння тэрміну падтрымкі | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Арыгінальная | На беларускай | |||||
| 0.93R6 | 1 | 26 кастрычніка 1995 года | ||||
| 1.1 | Buzz | Баз | 1 | 474 | 17 чэрвеня 1996 года | 1996 год |
| 1.2 | Rex | Рэкс | 1 | 848 | 12 снежня 1996 года | 1996 год |
| 1.3 | Bo | Бо | 1 | 974 | 5 чэрвеня 1997 года | 1997 год |
| 2.0 | Hamm | Хэм | 2 | ≈ 1500 | 24 ліпеня 1998 года | 1998 год |
| 2.1 | Slink | Слінк | 4 | ≈ 2250 | 9 сакавіка 1999 года | снежань 2000 года |
| 2.2 | Potato | Патэйта (Бульба) | 6 | ≈ 3900 | 15 жніўня 2000 года | красавік 2003 года |
| 3.0 | Woody | Вудзі | 11 | ≈ 8500 | 19 ліпеня 2002 года | август 2006 года |
| 3.1 | Sarge | Сарж | 11 | ≈ 15400 | 6 чэрвеня 2005 года | красавік 2008 года |
| 4.0 | Etch | Этч | 11 | ≈ 18000 | 8 красавіка 2007 года | люты 2010 года |
| 5.0 | Lenny | Лені | 12[10] | ≈ 23000[10] | 14 февраля 2009 года | люты 2012 года[11] |
| 6.0 | Squeeze[12] | Скуіз | 9+2[A] | ≈ 29000 | 6 лютага 2011 года[13] | люты 2016 года |
| 7.0 | Wheezy[14] | Ўізі | 11+2[B] | ≈ 37000[15] | 4 мая 2013 года[16] | будзе абвешчана пазней |
| 8.0 | Jessie[17] | Джэсі | невядома | невядома | будзе абвешчана пазней | будзе абвешчана пазней |
| Умоўныя абазначэнні: | |||
|---|---|---|---|
| запланавана / у распрацоўцы | бягучая версія | падтрымліваецца | не падтрымліваецца |
Пакеты праграмнага забеспячэння, якія знаходзяцца ў распрацоўцы, першапачаткова пападаюць ў дыстрыбутыў праекту пад назвай unstable (таксама вядомы як sid), або ў рэпазітарыі experimental. Версіі П3 у unstable досыць стабільныя, для ўжывання па меркаванні іх распрацоўнікаў, але яны ўжо маюць спецыфічныя змены, занесеныя ў рамках праекту Debian, у тым ліку інфармацыю для стварэння пакета дыстрыбутыва. Гэтыя змены могуць быць новымі і не тэставанымі. ПЗ, не гатовае да выпуску, звычайна змяшчаецца ў experimental.
Пасля таго, як версія П3 прабудзе ў unstable некаторы час (у залежнасці ад колькасьці змен), пакет аўтаматычна пераходзіць у дыстрыбутыў testing. Пераход адбываецца толькі калі пакет не змяшчае крытычных багаў, і ўсе астатнія патрэбныя пакеты задавальняюць умовам пераходу ў testing.
Паколькі абнаўленні пакетаў Debian паміж афіцыйнымі рэлізамі не ўключаюць у сябе новую функцыйнасць, некаторыя распрацоўнікі выкарыстаюць пакеты з unstable і experimental для новых версій сваіх прадуктаў. Аднак гэтыя дыстрыбутывы тэстуюцца не так дбайна, як stable і могуць не атрымліваць своечасова важныя выпраўленні бяспекі. Часам няўважлівае абнаўленне (пакеты з unstable) можа сур’ёзна парушыць працу П3.
Пасля таго, як пакеты ў testing даспелі, і мэты, пастаўленыя перад наступным рэлізам, дасягнутыя, testing становіцца наступнай стабільнай версіяй.
Асноўны артыкул: Спіс дыстрыбутываў, аснаваных на Debian Debian і вытворныя ад яго дыстрыбутывы (больш за 100), выкарыстоўваюць фармат пакетаў .deb менэджар пакетаў dpkg.
| Галіна распрацоўкі | Дыстрыбутыў |
|---|---|
| Stable | MEPIS, Kanotix, CrunchBang Linux, Floppix, DoudouLinux |
| Testing | Ubuntu LTS[18], MEPIS, antiX, Parsix, Linux Mint (Debian edition) |
| Unstable | Ubuntu,aptosid, Semplice Linux |
| Невядома | Damn Small Linux, Xandros, Knoppix, BackTrack ён жа KaliLinux, Linspire, LinEx, Vyatta і іншыя[19] |