wd wp Пошук: ⬜

Шамахмудавы

Шаахмед (таксама магчыма напісанне Шоахмед) Шамахмудаў (1890—1970) і яго жонка Бахры Акрамава (1903—1987) пражывалі ў Ташкенце і працавалі кавалямі ў арцелі імя Тэльмана. У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Шаахмед (спрошчанае — Ахмед) Шамахмудаў і яго жонка Бахры Акрамава ўзялі на выхаванне і ўсынавілі 15 дзяцей, якія страцілі бацькоў і былі эвакуяваны(руск.) бел. падчас вайны ў Ташкент, і яшчэ траіх дзяцей пасля вайны[1].

Паводле статыстыкі, у гады Вялікай Айчыннай вайны ва Узбекістан было эвакуявана 400 тысяч дзяцей, з іх палова былі сіротамі[2].

Подзвіг бескарыслівасці

У Шамахмудавых не было ўласных дзяцей. У момант, калі яны пачалі забіраць эвакуяваных сірот, Шаахмеду было 53 гады, а яго жонцы 40. Яны пачалі прыходзіць на чыгуначны вакзал, куды прыбывалі цягнікі з ахопленых вайной раёнаў, і ў размеркавальным пункце забіраць адно дзіця за адным[3].

За адзін толькі 1943 год пажылы каваль Шамахмудаў стаў бацькам чацвярых дзяцей. Дзеці ў яго ўсе розных нацыянальнасцяў і розных прозвішчаў: Рая Мальцава — беларуска, Маліка Ісламава — татарка, Валодзя Урусаў — рускі.

У гісторыі ўсынаўлення быў адзін сапраўды цудоўны выпадак, калі Шамахмудавы забралі ў размеркавальным пункце безнадзейнага 5-месячнага немаўля, і ў Бахры, якая не мела ўласных дзяцей, з’явілася грудное малако і яна змагла выхадзіць малога. Шамахмудаў сам даў яму імя — Нягмат[1], што значыць «дар». Ён стаў чацвёртым сынам каваля.

Калі весці пра вялікую сям’ю каваля Шамахмудава было апублікавана ў цэнтральных газетах, Шаахмед аднойчы атрымаў ліст і грашовы перавод на некалькі соцень рублёў ад старэйшага лейтэнанта Лявіцкага, які ў час вайны страціў уласных дзяцей і абяцаў пасылаць такую ж суму штомесяц, пакуль будзе жывы. Паколькі каваль не прывык прасіць грошы на ўтрыманне дзяцей, але пакрыўдзіць прыстойнага чалавека адмовай не хацеў, ён узяў на выхаванне яшчэ аднаго хлопчыка — украінца Сашу Брыніна, у якога з’явіліся два прыёмных бацькі: узбекскі каваль і рускі лейтэнант[4][3].

Усяго сярод усыноўленых дзяцей былі рускія (Валодзя, Хабіба і Шухрат), малдаванка (Халіда), яўрэі (Юлдаш, Эргаш), казашка (Халіма), татары (Рафік, Рахматула), чуваш (Самуг), украінец (Хамідула), узбекі (Каравой, Нягмат, Муазам, Хакіма, Улугбек)[5][1].

Гісторыі дзяцей

Яўрэй Фёдар Кульчаноўскі з Украіны быў эвакуіраваны ў Ташкент і стаў Юлдашам Шамахмудавым. Вырас, атрымаў адукацыю горнага майстра, а праз 45 гадоў яго знайшла родная прабабуля Дар’я Аляксееўна, якой на той момант было 104 года[1].

Вольга Цімоніна з Малдовы — апошняя з прыёмных дзяцей, засталася жыць у Ташкенце[3]. Яна атрымала імя Халіда Шамахмудова[1].

Узнагароды, увекавечванне ўчынку

Пара Шамахмудовых указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 23 жніўня 1975 года ўзнагароджана ордэнамі «Знак Пашаны»[3]. Б. Акрамава таксама ўдастоена звання «Маці-гераіня». Шамахмудавы з’явіліся прататыпамі галоўных герояў рамана Рахмата Файзі(руск.) бел.« Яго Вялікасць чалавек», мастацкага кінафільма кінастудыі «Узбекфільм(руск.) бел.» «Ты не сірата(руск.) бел.». Фільм «Ты не сірата» у 1964 годзе ў Ленінградзе на кінафестывалі атрымаў прэмію за лепшы сцэнар (Р. Файзі(руск.) бел.). У 1972 фільм «Ты не сірата»(рэж. Ш. С. Абасаў(руск.) бел.) становіцца лаўрэатам прэміі Ленінскага камсамола Узбекістана, а праз два гады — лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі Узбекскай ССР імя Хамзы(руск.) бел..

Імем Шамахмудава названая адна з вуліц Ташкента. 26 мая 1982 у Ташкенце на плошчы, якая атрымала назву «Дружбы народаў», быў усталяваны помнік сям’і Шамахмудавых — манумент Дружбы народаў. Скульптар Д. Б. Рабічаў(руск.) бел., архітэктары Л. Т. Адамаў, С. Р. Адылаў. Манумент сімвалізуе подзвіг ташкенцкай сям’і Шамахмудавых, якія ўсынавілі ў гады Вялікай Айчыннай вайны 15 асірацелых дзяцей з розных рэспублік СССР. У цэнтры манумента размешчана скульптурная кампазіцыя, якая захавала сям’ю каваля Шамахмудава.

У ноч на 12 красавіка 2008 года помнік быў дэмантаваны і перанесены на ўскраіну горада[6]. Распараджэнне аб пераносе манумента аддаў хакім (кіраўнік) горада {{нп3|Абдукахар Хасанавіч Тухтаеў|Абдукахар Тухтаеў|ru|Тухтаев, Абдукаххар Хасанович}}[7]. Пры дэмантажы помніка і пераносе былі страчаныя некаторыя дэталі і адна бронзавая фігура хлопчыка. Тады жыхары махалі «Жарарык», дзе жылі Шамахмудавы, прасілі перанесці помнік туды, але гэта не было зроблена[2].

1 мая 2017 года помнік быў перанесены ў Парк дружбы (былы парк Бабура), які знаходзіцца бліжэй да цэнтра горада, у Якасарайскім раёне(руск.) бел.[8].

24 красавіка 2018 года пасля селектарнай нарады ў прэзідэнта Узбекістана Шаўката Мірзіяева стала вядома, што помнік вернецца на першапачатковае месца — плошчу перад Палацам «Ісціклол» (былы Палац дружбы народаў) да 9 мая [9].

9 мая 2018 года помнік зноў адкрыўся на сваім першапачатковым месцы — плошчы Дружбы народаў[10]. Яго дапамаглі аднавіць у першапачатковым выглядзе ўнукі скульптара {{нп3|Дзмітрый Барысавіч Рабічаў|Дзмітрыя Рабічава|ru|Рябичев, Дмитрий Борисович}}. На паўторным адкрыцці манумента Прэзідэнт Рэспублікі падкрэсліў, што сотні сем’яў Узбекістана ў цяжкі для савецкай краіны час узялі на выхаванне дзяцей, эвакуяваных ва Узбекістан і пазбаўленых прытулку і бацькоў. Сям’ю Шамахмудавых ён лічыць сімвалам велікадушнасці ўзбекскага народа[11]. Кампазіцыю агледзела 85-гадовая Халіда Шамахмудова (Вольга Цімоніна), якая назвала па імёнах усіх намаляваных ў скульптурнай групе дзяцей.

Зноскі

1 2 3 4 5 Рахматова, Дилшода. Кто еще остался из знаменитой семьи Шамахмудовых (нявызн.). Sputnik (8 мая 2017). Праверана 29 красавіка 2020.
1 2 Дилшода Рахматова. Кто еще остался из знаменитой семьи Шамахмудовых(руск.) . Sputnik Узбекистан (8 мая 2018). Праверана 31 студзеня 2020.
1 2 3 4 Маргарита Мирошниченко. Легенда Ташкента: семья кузнеца Шамахмудова (нявызн.) (недаступная спасылка). Издательский дом VIP-МедиаГрупп. www.vipvkurske.com (2 сакавіка 2018). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2020. Праверана 26 студзеня 2020.
↑ Самуіл Якаўлевіч Маршак. Любовь и ненависть // Собрание сочинений в 8 томах. — М.: Художественная литература, 1971. — Т. 6. — С. 404—408.
↑ В центре Ташкента демонтирован памятник Дружбе народов (нявызн.). Росбалт (14 красавіка 2008). Праверана 29 красавіка 2020.
↑ Узбекистан: Монумент «Дружба народов» установлен за вещевым рынком «Ипподром» // Фергана. Ру, 15 апреля 2008
↑ Виктор Зозуля. По дружбе народов - отбойным молотком(руск.) . Известия (15 красавіка 2008). Праверана 31 студзеня 2020.
↑ «Газета.uz». Памятник семье Шамахмудовых возвращается в центр Ташкента(руск.) . Праверана 1 мая 2017.
↑ Памятник семье Шамахмудовых вернется на первоначальное место(руск.) , Газета.uz (24 красавіка 2018). Праверана 24 красавіка 2018.
↑ Видео, фото: Памятник семье Шамахмудовых открыт на прежнем месте (нявызн.), Газета.uz (9 мая 2018). Праверана 17 верасня 2018.
↑ Президент Узбекистана: семья Шамахмудовых – духовный подвиг народа (нявызн.). regnum.ru (10 мая 2018). Праверана 26 студзеня 2020.

Спасылкі

Артыкул Шаахмед Шамахмудов на сайце mytashkent.uz
Артыкул Зуд переименований на сайце azattyq.org