wd wp Пошук: ⬜

Сцюгэ Крумпен

Сцюгэ Крумпен (дацк.: Stygge Krumpen) (пр. 1485 — 21 студзеня 1551) — апошні дацкі каталіцкі епіскап у епархіі Берглума пасля пачатку пераследу Каталіцкай Царквы ў часы прыняцця лютэранства ў Дацкім каралеўстве.

Ён быў сынам Ёргена Крумпена са Скётрупа і Анэ Стугесдатэр Розэнкранц. Ён нарадзіўся ў Скётрупе Хаведгор, цяпер Трудсхольм, размешчаным на поўнач ад Хавндаля, паміж Ранэрсам і Хадсунам у Ютландыі.[1] Ён быў (верагодна, напалову) братам рэйхсмаршала Отэ Крумпена, які быў апошнім мужчынам у родзе Крумпенаў.

У 1505 годзе ён паступіў ва ўніверсітэт Ростака, а ў 1513 годзе — стаў магістрам. У 1514 годзе ён быў адпраўлены на служэнне ў царкву Транэб’ерга, у 1515 годзе стаў каралеўскім сакратаром, а ў 1518 годзе атрымаў ліст з інфармацыяй аб тым, што прэлатура ў Ютландыі засталася вакантнай і яму прапаноўваецца яе заняць. У 1517—1518 гадах ён збіраў дадатковыя падаткі для Крысціяна II, у Венскім сісле, а ў 1518 годзе ён асабіста прынёс вялікую колькасць грошаў каралю для яго кампаніі ў Швецыі. Пазней ён стаў епіскапам Бёрглумскай епархіі.

Сцюгэ Крумпен стаў апошнім каталіцкім епіскапам Берглума ў Венскім сісле з 1519 па 1536 год. Фармальна ён быў змешчаны побач са сваім дзядзькам па матчынай лініі, які быў епіскапам з 1486 года, але, па меншай меры, з 1523 года Сцюгэ Крумпен быў бясспрэчным епархіяльным епіскапам. У 1523 годзе, падчас «Вялікай змовы» з мэтай звяржэння Крысціяна II, «стары епіскап» суправаджаў «маладога епіскапа» на сход паўстання ў Хорсенсе.

Сцюгэ Крумпен быў амбіцыйным епіскапам, які хацеў зрабіць сваю епархію адной з самых лепшых у Еўропе. Такім чынам, ён на самай справе быў «чалавекам царквы», як гэта ўспрымалася ў канцы XV стагоддзя. Але ён быў ледзь не адзіным дацкім епіскапам, які больш за ўсё дыстанцаваўся ад патрабаванняў Царквы да ладу жыцця яе іерархаў. Ён жыў свабодным і разгульным жыццём, асабліва ў маёнтках епархіі, такіх як Ваэргор і Себюгор, дзе ён жыў з былой жонкай селяніна Бодэ Дуэ Монкса Эльсебет Гюльдэнсцірнэ, якая была «ведсоверске» Сцюгэ Крумпенс (любоўніцай), хаця некаторыя гісторыкі лічаць, што гэта была клевета Эльсебет і на самой справе ён выконваў цэлібат. Калі каталіцкі епіскап павінен быў жыць у цэлібаце, ён не мог прымусіць сабе выконваць гэты абавязак. У некаторых дацкіх епіскапаў былі «ведсоверске», але не такія знатныя жанчыны, як Эльсебет. У 1518 годзе яе шлюб быў афіцыйна прызнаны несапраўдным (дакумент аб прызнанні шлюбу несапраўдным прыводзіцца цалкам у справе, якую Эльсебет вяла на Танге ў 1540 годзе), і ў 1542 годзе яна зноў выйшла замуж за Эрыка Мортэнсена, калі атрымала спадчыну ад сваіх памерлых братоў.

Сцюгэ Крумпен быў у лютэранскай апазіцыі не вельмі добра згаданы і быў апісаны як епіскап, які любіць грошы, але гэты момант некаторыя гісторыкі таксама лічаць спрэчным. Выбітны эканаміст — жорсткі і дальнабачны, актыўны ва ўсіх абласцях сваёй епархіі, ад фрэсак нават у самых маленькіх цэрквах да спробы стварыць прадпрымальны сучасны гандлёвы горад у Себю. Для яго характэрна, што ён выказваў моцны пратэст супраць некаторых новых законаў Крысціяна ІІ, якія абмяжоўвалі даходы епіскапаў.

Пасля таго, як ён дапамог ініцыяваць першую змову супраць Крысціяна ІІ у 1522—1523 гадах, а таксама дапамог змясціць караля і ўзвесці ва ўладу яго дзядзьку, яму была дана прастора для манеўру, якую ён хацеў. Фрэдэрык І у 1525 годзе перадаў Сцюгэ Крумпену ліст аб перадачы правоў на Бёрглум і на горад Себю. Такім чынам, Сцюгэ Крумпен стаў адзіным чалавекам у краіне, які валодаў горадам.

У 1533 годзе ў Бёрглумскім манастыры памёр стары епіскап Нільс Сцюгэ, і Сцюгэ Крумпен узяў на сябе абавязкі кіраўніка манастыра прэманстрантаў і тым самым падвоіў яго прыбытак.

З’яўляючыся епіскапам, ён здолеў утрымаць беспарадкі, якія здзяйснялі лютэране, якія выгналі Ёргена Фрыіса з сабора ў Вібарзе з Венскага сісла. Ён выгнаў некалькіх рыма-каталіцкіх святароў, якія сімпатызавалі лютэранству і прама напісаў у епархіяльнай кнізе, што «святары павінны прапаведаваць „без баек“». Гэта не дапамагло яму, бо Фрэдэрык І, які быў адданы Каталіцкай Царкве, нечакана памёр, і Рыксрод не змог абраць новага караля. Сцюгэ Крумпен хацеў, каб наступным каралём стаў малодшы сына караля — Ханс, які выхоўваўся ў каталіцкай пабожнасці. На хаатычным сходзе ў Гаммель Ру ў 1534 годзе, каталіцкае крыло ў дацкай палітыцы было адведзена ў бок, у той час як удзельнікі выбралі новым каралём старэйшага сына караля — герцага Крысціяна, на той момант ужо перакананага лютэраніна.

Увосень 1534 года кароль Крысціян IІI наказаў адданаму яму шкіперу Клементу Андэрсену выступіць з флотам у Венскі сісл і захапіць землі Бёрглумскай епархіі. Вынікам стала спаленне ферм Сцюгэ і ўцёк епіскапа. З восені 1534 года яго месцазнаходжанне было невядомым, але вядома, што ў яго атрымалася накіраваць супраць караля мясцовую арыстакратыю. Ён не ўдзельнічаў у бітве пры Свенструпе, але спрабаваў (паводле прамовы аб прыняцці Даніяй лютэранства ў кастрычніку 1536 года) падбухторваць сялян у Венскім сісле да нападу на мясцовых лютэранска-налаштаваных арыстакратаў.

Ён быў заключаны ў турму і яго епархія была скасавана падчас пераходу Даніі ў лютэранства ў кастрычніку 1536 года. Магчыма, яго нядоўга трымалі ў турме ў Халье, але затым у Сёнерборгу, а адтуль выпусцілі ў чэрвені 1542 года на сходзе ў Одэнсэ. Тут ён падпісаў заяву аб лаяльнасці да караля. Такім чынам, пэўны час ён дзяліў турму з Крысціянам ІІ у замку Сёнерборг.

З першага дня 1543 года ён быў прызначаны пажыццёвым кіраўніком манастыра Асмільд, Шматгадовы вопыт вядзення судовых разглядаў у інтарэсах епархіі даў яму некаторыя магчымасці. Ён вёў справы аб празмернай эксплуатацыі арандаванай зямлі і змог прынесці манастыру шмат грошаў.

Пасля яго смерці ў 1551 годзе, яго адна частка была пахавана ў Марыягеры ў манастыры Біргіцінер, які ўсё яшчэ функцыянаваў і за які яго сям’я заступалася на працягу некалькіх пакаленняў. Таксама тут была пахавана частка яго брата — Отэ Крумпена. На яго надмагіллі знаходзіцца выява глыбока сур’ёзнага, хударлявага і старога мужчыны з епіскапскім пастаралам і Бібліяй і ў цалкам каталіцкім епіскапскім адзенні. Цалкам зразумела, што ён ніколі не выракаўся ад Каталіцкай Царквы і быў апісаны на надмагіллі як апошні каталіцкі епіскап краіны. Пазней яго магілу адкрылі і паказалі муміфікаванага епіскапа. Крысціян VIII палічыў, што для ўшанавання дацкай гісторыі, неабходна замовіць новыя багата ўпрыгожаныя аблачэнні для епіскапа, якога таксама перамяшчалі па царкве і ўшаноўвалі яго памяць. Цяпер у яго ёсць агульная магіла з іншымі памерлымі змагарамі за Царкву з розных склепаў і пахавальных камер на могілках на ўсход ад манастырскай царквы.

У культуры

У 1936 годзе дацкая пісменніца Ціт Енсен апублікавала раман «Сцюгэ Крумпен».

Ён з’яўляецца галоўным злыднем у Адвэнт-Календары TV 2 «Людвіг і Юлемандэн», дзе яго іграе Андрэас Бо Педэрсен.

Таксама з’яўляецца галоўным героем рамана дацкай пісьменніцы Марыі Хелебергс «Стормене», які быў апублікаваны ў 2017 годзе, а таксама быў галоўным героем і ў тэатральным выданні таго ж года, прэм’ера якога адбылася ў студзені 2020 года ў тэатры Венскага сісла.

Літаратура

Gert Jensen «Stygge Krumpen — biskop og adelsmand»

Зноскі

↑ Ved Frode Jensen efter: Hans Gregersen «Stygge Krumpen — Den sidste Børglumbisp» Архівавана {{{2}}}..