Дыэлектрычная ўспрымальнасць рэчывы - фізічная велічыня, мера здольнасці рэчывы палярызавацца пад дзеяннем электрычнага поля. Дыэлектрычная ўспрымальнасць
χ
e
{\displaystyle \chi _{e}}
— каэфіцыент лінейнай сувязі паміж палярызацыяй дыэлектрыка P і вонкавым электрычным полем E ў досыць малых палях:
P
=
χ
e
E
.
{\displaystyle {\mathbf {P} }=\chi _{e}{\mathbf {E} }.}
У сістэме СІ:
P
=
ε
0
χ
e
E
,
{\displaystyle {\mathbf {P} }=\varepsilon _{0}\chi _{e}{\mathbf {E} },}
дзе
ε
0
{\displaystyle \varepsilon _{0}}
— электрычная пастаянная; здабытак
ε
0
χ
e
{\displaystyle \varepsilon _{0}\chi _{e}}
называецца ў сістэме СІ абсалютнай дыэлектрычнай успрымальнасцю.
У выпадку вакуума
χ
e
{\displaystyle \chi _{e}\ =0.}
У дыэлектрыкаў, як правіла, дыэлектрычная ўспрымальнасць дадатная. Дыэлектрычная ўспрымальнасць з’яўляецца беспамернай велічынёй.
Палярызаванасць звязаная з дыэлектрычнай пранікальнасцю ε суадносінамі:
1 + 4 π χ
{\displaystyle \varepsilon =1+4\pi \chi }
1 + χ
{\displaystyle \varepsilon =1+\chi }
У агульным выпадку, рэчыва не можа палярызаванцца імгненна ў адказ на прыкладзенае электрычнае поле, таму больш агульная формула змяшчае час:
P
ε
0
∫
− ∞
t
χ
e
( t −
t ′
)
E
(
t ′
)
d
t ′
.
{\displaystyle \mathbf {P} (t)=\varepsilon _{0}\int _{-\infty }^{t}\chi _{e}(t-t’)\mathbf {E} (t’),dt’.}
Гэта значыць, што палярызаванасць рэчывы з’яўляецца скруткам электрычнага поля ў мінулым і успрымальнасці, якая залежыць ад часу як
χ
e
( Δ t ) .
{\displaystyle \chi _{e}(\Delta t).}
Верхняя мяжа гэтага інтэграла можа быць пашыраная да бясконцасці, калі вызначыць
χ
e
0
{\displaystyle \chi _{e}(\Delta t)=0}
для
Δ t < 0.
{\displaystyle \Delta t<0.}
Імгненны адказ адпавядае дэльта-функцыі Дзірака
χ
e
χ
e
δ ( Δ t )
{\displaystyle \chi _{e}(\Delta t)=\chi _{e}\delta (\Delta t)}
.
У лінейнай сістэме зручна выкарыстоўваць бесперапыннае пераўтварэнне Фур’е і пісаць гэтыя суадносіны як функцыю частаты. Дзякуючы тэарэме аб скрутку, гэты інтэграл ператвараецца ў звычайны здабытак:
P
ε
0
χ
e
( ω )
E
( ω ) .
{\displaystyle \mathbf {P} (\omega )=\varepsilon _{0}\chi _{e}(\omega )\mathbf {E} (\omega ).}
Гэтая залежнасць дыэлектрычнай ўспрымальнасці ад частаты прыводзіць да дысперсіі святла ў рэчыве.
Той факт, што палярызацыя з прычыны прынцыпу прычыннасці можа залежаць толькі ад электрычнага поля ў мінулым (гэта значыць
χ
e
0
{\displaystyle \chi _{e}(\Delta t)=0}
для
Δ t < 0
{\displaystyle \Delta t<0}
), накладае на ўспрымальнасць
χ
e
( 0 )
{\displaystyle \chi _{e}(0)}
абмежаванні, якія называюцца суадносінамі Крамэрса-Кроніга.
У анізатропных крышталях ўспрымальнасць характарызуецца тэнзарам
χ
i j
{\displaystyle \chi _{ij}}
, так што сувязь паміж вектарам палярызацыі і вектарам напружанасці электрычнага поля выяўляецца як:
P
i
=
χ
i j
E
j
{\displaystyle P_{i}=\chi _{ij}E_{j}}
дзе па паўтаральным індэксам маецца на ўвазе сумаванне.
З закона захавання энергіі можна вывесці, што тэнзар
χ
i j
{\displaystyle \chi _{ij}}
сіметрычны:
χ
i j
=
χ
j i
{\displaystyle \chi _{ij}=\chi _{ji}}
У ізатропных крышталях недыяганальныя кампаненты тэнзара тоесна роўныя нулю, а ўсе дыяганальныя роўныя паміж сабой.