wd wp Пошук: ⬜

Дзьюла Багі

Дзью́ла Ба́гі (венг.: Baghy Gyula, па эсперанта звычайна падпісваўся эсперантызаванай формай імя Julio, выкарыстоўваў псеўданім Jobo; 13 студзеня 1891, Сегед — 18 сакавіка 1967, Будапешт) — выдатны венгерскі эсперантыст, вядомы паэт і празаік на мове эсперанта.

Біяграфія

Д. Багі нарадзіўся 13 студзеня 1891 у горадзе Сегед у тэатральнай сям’і: яго бацька быў акцёрам, а маці працавала ў тэатры суфлёрам. Пасля заканчэння школы Дьюла паследваў за бацькамі, да пачатка вайны ён працаваў акцёрам і рэжысёрам. З эсперанта Д. Багі пазнаёміўся ў 1911 годзе. Першая сусветная вайна спыніла яго акцёрскую кар’еру. Каля шасці гадоў ён правёў у сібірскіх лагерах для ваеннапалонных, дзе веў актыўную эсперанта-дзейнасць, арганізуючы курсы эсперанта і міжнародную перапіску (потым ён апіша гэтыя падзеі ў некаторых сваіх творах). Пасля вяртання ў Венгрыю да самой смерці ён быў адным з вядучых дзеячаў міжнароднага эсперанта-руха: арганізоўваў курсы, займаў кіруючыя пасты ў некаторых арганізацыях, супрацоўнічаў з літаратурнымі часопісамі, быў адным з рэдактараў уплывовага эсперанта-часопіса «Літаратурны свет» (эспер.: Literatura mondo). Памёр 18 сакавіка 1967, у Будапешце.

Эсперанта-дзейнасць

Нягледзячы на сваю актыўную арганізацыйную дзейнасць, Д. Багі дабіўся вядомасці ў першую чаргу як паэт і празаік. Яго творы характэрызуюцца ідэалізмам і чалавекалюбствам; яго дэвізам было наступнае сцвяржэнне: «Любоў стварае свет, свет захоўвае чалавечнасць, чалавечнасць — гэта вышэйшы ідэал». Акрамя гэтага, у асобных яго творах ён выступае і як тонкі сатырык, і як цікавы мысляр. Шмат у чым яго погляды адпавядалі «унутранай ідэе» эсперанта і знаходзілі шырокую падтрымку сярод простых эсперантыстаў.

Багі, якога ласкава называлі Татай, выразіў тыя пачуцці, якія з самага пачатку былі каштоўнымі для ўсіх эсперантыстаў… Ён прзбягаў сувязі з вядомымі палітыка-ідэалагічгымі пазіцыямі і такім чынам дапамог сярэднестатыстычнаму эсператнысту, які быў далёкі ад палітыкі, звязаць сябе з яго ідэалам чалавечага братэрства.

Арыгінальны тэкст (эсп.)

Baghy, karese nomata Paĉjo, esprimis senton, kiu dekomence estis karaj al la esperantistoj… Li evitis ligi sin al konataj politikaj-ideologiaj pozicioj kaj tiamanere helpis al la meza nepolitikema esperantisto identigi sin kun lia idealo de homa frateco.

— У. Лінс (нямецкі гісторык, аўтар некалькіх твораў аб гісторыі эсперанта)

Д. Багі з’яўляецца аўтарам шматлікіх паэтычных зборнікаў, аповесцяў, раманаў, падручнікаў эсперанта, тэатральных твораў. На шматлікіх Сусветных кангрэсах эсперантыстаў ён прымаў удзел у тэатральных пастаноўках, шмат з якіх рэжысаваў сам. Быў членам Акадэміі эсперанта Яго вучэбная аповесць «Зялёнае сэрца» (эспер.: La verda koro; назву трэба разумець як «сэрца эсперантыста» ці як больш шырока, як “сэрца, напоўненае гуманізмам) да нашага часу з’яўляецца адным з найбольш папулярных падручнікаў эсперанта. Стыль твораў Д. Багі адрозніваецца прастатой і зразумеласцю. Ён быў прыхільнікам «простага» эсперанта і актыўна палемізаваў з прыхільнікамі «багатага» эсперанта, якія ўводзілі шматлікія неалагізмы (адным з такіх апанентаў Багі быў другі выдатны венгерскі эсперантыст Кальман Калачай, з якім Багі тым не мень актыўна супрацоўнічаў).

Менавіта згодна з ініцыятывай Д. Багі 15 снежня (дзень нараджэння ініцыятара эсперанта Лазара Заменгофа) адзначаецца эсперантыстамі яшчэ і як Дзень эсперантамоўнай кнігі.

Асноўныя творы

У ніжэйпрыведзеным спіске азначаны толькі год першага выдання. Большасць твораў Д. Багі шматразова перавыдаваліся; некаторыя перакладзены на нацыянальныя мовы.

«Preter la vivo» (Міма жыцця, паэтычны зборнік; 1922)
«Viktimoj» (Ахвяры, раман; 1925) — раман апавядаючы аб жыцці ваеннапалонных у Сібіры, раман шмат у чым аўабіяграфічны
«Pilgrimo» (Пілігрым, паэтычны зборнік; 1926)
«Dancu, marionetoj» (Таньчыце, марыянеткі, зборнік апавяданняў; 1927)
«Migranta plumo» (Блукаючае пяро, апавяданні і вершы, пераклады; 1929) — у гэтым зборніку Д. Багі асцярожна эксперыментуе з формамі і паэтычнай мовай.
«Hura» (Ура, раман; 1930)- сатырычны і часткова утапічны твор, які нярэдка прызнаеццанайбольш выдатным творам Д. Багі. Аўтра планаваў напісаць працяг пад назвай «Insulo de Espero» (Востраў надзеі), але чарнавікі былі страчаны падчас Другой сусветнай вайны.
«Printempo en la aŭtuno» (Вясна восенню, раман; 1931 лірычны твор аб першым каханні)
«La vagabondo kantas» (Бадзяга спявае, паэтычны зборнік, 1933)
«Verdaj donkiĥotoj» (Зялёныя Данкіхоты, зборнік апавяданняў і скетчаў; 1933; слова «зялёныя» з’яўляецца каннатацыяй да «Унутранай ідэі» эсперанта)
«Sur sanga tero» (На акрываўленай зямлі, раман; 1933) — працяг і распрацоўка рамана «Viktimoj»
«La Teatra korbo» (Тэатральны кошык, невялікія замалёўкі; 1934)
«La verda koro» (Зялёнае сэрца, вучэбная аповесць для пачынаючых; 1937; назву трэба разумець як «сэрца эсперантыста» ці «сэрца, напоўненае гуманізмам») — аўтабіяграфічная аповесць аб падзеях Грамадзянскай вайны на Далёкім Усходзе. аповесць напісана спецыяльна для пачынаючых эсперантыстаў і выкарыстоўвае спачатку просты, але паступова ўдакладняючыся адглавы да главы граматычны і лексічны матэрыял; вытрымала шмат перавыданняў і з’яўляецца папулярнай і зараз.
Sonĝe sub pomarbo (У мроях пад яблыняй, лірычная трохактная вершаваная камедыя ; 1958)
«Koloroj» (Колеры, апавяданні; 1960)
«Aŭtuna foliaro» (Асенняя лістоота, паэтычны зботнік; 1965)
«Ĉielarko» (Вясёлка, казкі ў вершах, 1966)
«En maskobalo» (На маскарадзе, пяць невялікіх тэатрадьных твораў; 1977)

Зноскі

1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #125984685 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
1 2 3 4 Gorecka H., Korĵenkov A. Nia diligenta kolegaro: Biografioj de 200 eminentaj esperantistoj — Litova Esperanto-Asocio, Sezonoj, 2018. — 500 экз. Праверана 26 сакавіка 2021.
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #125984685 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #125984685 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.

Спасылкі

Асобныя кнігі Д. Багі(недаступная спасылка)
Падборка асобных вершаў і апавяданняў
Аповесць «La verda koro» з рускімі каментарыямі rar-архіў doc-файла
Аповесць «La verda koro» з англійскімі каментарыямі(недаступная спасылка)
Фатаграфіі Д. Багі, бібліяграфія, рэцэнзіі на яго творы (на эсперанта)