wd wp Пошук:
    ⬜

    Грамадзянская вайна ў Самалі

    Грамадзянская вайна ў Самалі (самал.: Dagaalkii Sokeeye ee Soomaaliya; араб.: الحرب الأهلية الصومالية al-ḥarb al-’ahliyya aṣ-ṣūmāliyya) — шматбаковы ўзброены канфлікт на тэрыторыі Самалі, які пачаўся ў 1988-м годзе з барацьбы супраць рэжыму Махамеда Сіада Барэ, які прывёў да распаду дзяржавы і міжкланавай вайны. Адначасова ў канфлікт былі ўцягнутыя ўзброеныя сілы ЗША і міратворцы ААН.

    З 2006 года грамадзянская вайна разгарнулася паміж цэнтральным самалійскім урадам і ісламістамі з Саюза ісламскіх судоў. Ўзмацненне ісламскіх судоў і паразы ўрадавых войскаў вымусіла Эфіопію накіраваць свае войскі ў суседнюю краіну. Пасля ўварвання эфіёпскай арміі ў Самалі ісламісты былі зрынутыя, пасля чаго канфлікт перайшоў у стадыю партызанскай вайны. У 2011—2012 гадах па ініцыятыве Кеніі сіламі міратворчага кантынгенту АМІСАМ (пры падтрымцы эфіёпскай арміі) была праведзена даволі паспяховая аперацыя супраць ісламістаў.

    Падзенне Сіада Барэ

    Узброеная апазіцыя рэжыму Сіада Барэ

    Пасля паразы самалійскай арміі ў вайне з Эфіопіяй ў 1978 годзе праўленне самалійскага прэзідэнта Махамеда Сіада Барэ стала больш аўтарытарным і адвольным, што выклікала рост апазіцыйных настрояў да яго рэжыму. У красавіку 1978 года група незадаволеных афіцэраў пад камандаваннем палкоўніка Мухамада Шэйха Усмаана з клана Маджэрцін распачала няўдалую спробу ваеннага перавароту. Усе 17 меркаваных змоўшчыкаў, уключаючы Усмаана, былі пакараны. Адзін са змоўшчыкаў — падпалкоўнік Абдзіллаахі Юсуф Ахмад збег у Эфіопію, заснаваўшы ў эміграцыі Самалійскі фронт выратавання (SSF), накіраваны супраць рэжыму Сіада Барэ. У кастрычніку 1982 года SSF аб’яднаўся з леварадыкальнай Самалійскай партыяй працоўных і Дэмакратычным фронтам вызвалення Самалі, утварыўшы Самалійскі дэмакратычны фронт выратавання (СДФВ).

    Прэзідэнт Самалі Махамед Сіад Барэ (1969—1991 гг.).

    У красавіку 1981 года гурт эмігрантаў з клана Ісааг, якія жывуць у Лондане, сфармавалі Самалійскі нацыянальны рух (СНР) з мэтай звяржэння рэжыму Сіада Барэ. Пазней СНД перанесла сваю штаб-кватэру з Лондана ў Эфіопію, адкуль яно разгарнула сваю ўзброеную барацьбу з самалійскім урадам. 2 студзеня 1982 года атрады СНД здзейснілі сваю першую ваенную аперацыю з тэрыторыі Эфіопіі супраць самалійскай рэжыму, атакаваўшы турму Мандеры побач з Берберай і вызваліўшы некалькі дысідэнтаў-паўночнікаў. Самалійскія ўлады ў адказ абвясцілі надзвычайнае становішча, забаранілі рух у два бакі з паўночнай часткай Самалі, а 8 студзеня зачынілі мяжу з Джыбуці, каб прадухіліць паўстанцам спробу ўцёкаў з краіны. У сярэдзіне ліпеня самалійскія паўстанцы пры падтрымцы эфіёпскай авіяцыі ўварваліся ў Цэнтральнае Самалі, паставіўшы пад пагрозу раскалоць краіну на дзве часткі. Ім удалося захапіць самалійскія прымежныя горада Балумбале і Галдагоб. Самалійскае кіраўніцтва абвясціла надзвычайнае становішча ў зоне баявых дзеянняў і заклікала да дапамогі Захад, каб адлюстраваць ўварванне. ЗША і Італія пачалі пастаўкі ваеннай тэхнікі Самалійскаму рэжыму. Па сцвярджэннях СНД у перыяд з чэрвеня 1985 па люты 1986 года яно правяло трыццаць аперацый супраць урадавых войскаў.

    Да лютага 1988 года паўстанцы з СНД захапілі тры вёскі вакол Тагачале, лагеры бежанцаў блізу эфіопа-самалійскай мяжы. На гэты перыяд прыйшлося паляпшэнне эфіопа-самалійскіх адносін. 4 красавіка Сіад Барэ і эфіёпскі кіраўнік Мэнгісту Хайле Марыям падпісалі сумеснае камюніке, у якім яны дамовіліся аб аднаўленні дыпламатычных адносін, абмене ваеннапалоннымі, пачатку ўзаемнага вываду войскаў з прыгранічных раёнах, а таксама спыненні падрыўной дзейнасці і варожай прапаганды ў дачыненні адзін аднаго.

    Самалійская рэвалюцыя

    Сутыкнуўшыся са спыненнем эфіёпскай ваеннай дапамогі, СНД разгарнула наступленне ў паўночнай частцы Самалі. 27 мая атрады СНД атакавалі Бур’ё і Харгейсу, узяўшы іх пад свой кантроль. Ўрадавыя войскі пад камандаваннем зяця прэзыдэнта Махамеда Сіада Херсі «Моргана» падвергнулі Харгейсу масіраванаму абстрэлу з цяжкіх гармат і інтэнсіўным бамбаванням з паветра. У выніку жорсткіх баёў, другі па велічыні горад краіны быў разбураны больш чым на 70 %, яшчэ больш чым 300 тыс. ісааг з ліку жыхароў горада прыйшлося бегчы ў Эфіопію. Сутыкнуўшыся з падзеннем папулярнасці, а таксама ўзброеным і арганізаваным унутраным супрацівам, Сіад Барэ развязаў тэрор супраць кланаў маджырцін, хавійя і ісааг.

    Па некаторых дадзеных каля 5 тыс. ісааг былі забітыя паміж 27 траўня і канчаткам снежня 1988 года, з якіх 4 тыс. загінулі ў баях, а астатнія, у тым ліку жанчыны і дзеці, былі нібыта заколаты штыкамі. 14 ліпеня 1989 года ў дзень мусульманскага свята Ід аль-Адха ўрадавыя сілы арыштавалі шэсць бачных імамаў пасля ранішняй малітвы. Чырвоныя берэты забілі 450 мусульман, якія пратэставалі супраць арышту іх духоўных лідараў, больш чым 2 тыс. чалавек былі параненыя. На наступны дзень 47 чалавек, у асноўным з клана ісааг, былі дастаўлены на пляж Джасііра на захад ад гораду і пакараныя.

    Разбураны горда Харгейса.

    Паводле ацэнак, да пачатку 1990 года ў Самалі загінулі ад 50 да 60 тыс. чалавек, яшчэ каля паўмільёна беглі з краіны, большасць у суседнюю Эфіопію. Пачынаючы са жніўня 1990 года атрады Аб’яднанага самалійскай кангрэса (ГКС) актывізавалі свае дзеянні, некалькі разоў атакуючы Магадыша, і да канца года, як паведамлялася, знаходзіліся за 50 км ад сталіцы. Лічылася, што галоўнай перашкодай, стрымліваючым ОСК, была рада старэйшын клана — якая лічыла, што напад ОСК на Магадыша развяжа масавыя ўрадавыя рэпрэсіі супраць грамадзянскіх асоб. З канца лістапада да канца года больш чым 150 чалавек загінулі ў Магадыша, галоўным чынам у выніку барацьбы паміж кланамі абгал і галгал. Абгал абвінавачваў галгал ў нападзе на іх, якія падбухторвалі ўрадам. Акрамя таго, многія мірныя жыхары загінулі ад стрэлаў з праязджаўшых аўтамабіляў, якія належаць арміі і службам бяспекі.

    У снежні 1990 — студзені 1991 гг., У той час, як ОСК і Самалійскі патрыятычны рух (СПД) набліжаліся да сталіцы, Сіад Барэ справакаваў баявыя дзеянні ў горадзе. Разлютаваныя сутыкненні ўспыхнулі 30 снежня паміж членамі клана дарод (многія з якіх былі ўзброены Сіадам Барэ) і найбуйнейшага клана ў Магадыша — хавійя, у выніку чаго тысячы мірных жыхароў, якія належаць у асноўным да хавійя, загінулі. 19 студзеня 1991 года атрады ОСК пад камандаваннем генерала Махамеда Фарах Айдида ўвайшлі ў сталіцу. Вечарам 26 студзеня Сіад Барэ быў вымушаны пакінуць Магадыша, адступіўшы з астатнімі сіламі да Кісмая. У сельскай мясцовасці адыходзячыя сілы Барэ рабавалі і спусташалі вёскі. Толькі паўночныя часткі краіны былі выратаваны ад рабавання і баявых дзеянняў. На гэтым скончылася 22-гадовае праўленне Сіада Барэ. Разам з ім у студзені 1991 года спынілі існаванне ўрад, парламент, судовая сістэма, армія, паліцыя, прамысловасць, бальніцы, тэлебачанне, прэса. Краіна стаяла на парозе распаду і межклановой міжусобіцы.

    Міжкланавая вайна

    Пачатак узброенных сутыкненняў

    Пасля таго, як паўстанцы зрынулі рэжым Сіада Барэ, Аб’яднаны самалійскі кангрэс 29 студзеня 1991 года прызначыў часовым прэзідэнтам краіны Алі Махдзі Мухамеда і звярнуўся да іншых групоўкам з прапановай сфармаваць новы ўрад. Аднак іншыя групоўкі не прызналі легітымнасьць ўрада Алі Махдзі Мухамеда. Тады ж у самым ОСК адбыўся раскол на прыхільнікаў Алі Махдзі Мухамада і генерала Айдыда. Супярэчнасці паміж групоўкамі паступова перараслі ў ўзброены супрацьстаянне.

    17 лістапада падраздзялення генерала Айдыда, укамплектаваныя ў асноўным прадстаўнікамі падклана Хабар Гедыр клана Хавійя, пачалі наступ на пазіцыі Алі Махдзі Мухамада, укамплектаваныя ў асноўным подкланом Абгал. Баявікам Айдыда атрымалася захапіць вялікую частку сталіцы, але яны не змаглі выцесніць сілы Алі Махдзі Мухамада з іх апорных пунктаў на поўначы горада. Да канца года Магадыша апынуўся падзеленым: баевікі Айдыда занялі паўднёвыя раёны горада, у тым ліку порт і міжнародны аэрапорт, у той час як сілы Алі Махдзі Мухамада ўтрымлівалі раён вакол прэзідэнцкага палаца ў цэнтры сталіцы і паўночныя прыгарады. Паводле ацэнак Africa Watch, у адным толькі Магадыша ў перыяд паміж 17 лістапада 1991 і 29 лютага 1992 гг. было забіта 14 тыс. чалавек і яшчэ 27 тыс. было паранена. Акрамя ваенных дзеянняў паміж рознымі супрацьборствуючымі групоўкамі, сітуацыя ў Самалі пагаршалася і распачатай гуманітарнай катастрофай. Да 1992 году амаль 4,5 мільёнам людзей пагражалі голад, хранічнае недаяданне і звязаныя з імі хваробы. Паводле ацэнак, у агульнай складанасці ў краіне загінула 300 000 чалавек

    Барацьба з Самалійскім нацыянальным фронтам

    Між тым сілы, лаяльныя Сіаду Барэ, пасля ўцёкаў з Магадыша, прайшлі праз правінцыі Бі і Джуба. Войскі пад кіраўніцтвам Айдыда вялі іх пераслед. Зяць звергнутага прэзідэнта Мухамед Саід Херсі «Морган» перагрупаваў рэшткі самалійскай нацыянальнай арміі і разам з сынам былога самалійскага лідара — Маслахам, утварыў Самалійскі нацыянальны фронт, які ўзяў курс на барацьбу за аднаўленне ранейшага рэжыму. У сакавіку сілы, верныя Сіаду Барэ, пачалі наступ, каб вярнуць Магадыша. У верасні яны ўзялі Байдоа.

    У красавіку і верасні 1991 года створаны ў сакавіку таго ж года на аснове клана марэхан Самалійскі нацыянальны фронт пад камандаваннем генерала «Моргана» двойчы спрабаваў узяць Магадыша, але абодва разы яго адкідвалі войскі Айдыда. Адначасова ішлі баі вакол горада Кісмая. Улетку 1991 года прыхільнікі Сіада Барэ захапілі сталіцу клана раханвэйн горад Байдоа і разгарнулі рэпрэсіі супраць мясцовага клана раханвэйн, які яны лічылі ворагам Сіада Барэ і адным з перашкод на шляху яго вяртання да ўлады ў Самалі. Усю першую палову 1992 года на тэрыторыі клана раханвэйн ішлі жорсткія баі паміж войскамі Барэ і Айдыда, што прывяло да эканамічнага калапсу мясцовага насельніцтва.

    Скарыстаўшыся баявымі дзеяннямі паміж фракцыямі ОСК, SNF ў сакавіку 1992 года распачаў чарговы наступ на Магадыша. У ходзе гэтай аперацыі сіламі SNF былі забітыя мноства грамадзянскіх асоб з ліку якія не належаць да клану дарод, а якія ўваходзілі ў асноўным у кланы раханвэйн і хавійя, якія былі ўспрынятыя як прыхільнікі ОСК. У красавіку падраздзялення ОСК пад камандаваннем Айдыда адбілі суперніка ў Афгоі і рушылі на захоп горада Габрусь Харра ў кенійскай мяжы, дзе Сіад Барэ стварыў сваю базу. Распачаўшы контрнаступленне, атрады генерала Айдыда ўвайшлі ў традыцыйна падкантрольныя SNF вобласці, населеныя падкланам марэхан, здзейсніўшы пры гэтым нападу на марэхан і мірных жыхароў з ліку клана дарод, а таксама арганізаваўшы набегі праз кенійскую мяжу. Пацярпеўшы паразу, Махамед Сіад Барэ ў траўні таго ж года збег у суседнюю Кенію. Аднак, з дапамогай кенійскіх ваенных, сілы SNF пад камандаваннем Саіда Херсі «Моргана» неўзабаве адбілі вобласць Геда, а ў кастрычніку захапілі Бардэру.

    У лютым 1992 гады SNF пад камандаваннем генерала «Моргана» захапіў порт Кісмая і рушыў у напрамку Магадыша. Да канца красавіка 1992 года атрады «Моргана» колькасцю ў некалькі тысяч чалавек ужо знаходзіліся ў 30 кіламетрах на захад ад Магадыша. Тут разгарнулася бітва паміж Самалійскай вызваленчай арміяй генерала Айдвда і Самалійскім нацыянальным фронтам прыхільнікаў былога прэзідэнта Махамеда Сіада Барэ. Генерал «Морган» пацярпеў паразу і бег на паўночны захад да Байдоа. Неўзабаве Байдоа пала перад войскамі Айдыда, а за ім 28 красавіка генерал «Морган» страціў і горад Гарбахарэ — рэзідэнцыю былога прэзідэнта Сіада Барэ. Пасля страты сваёй рэзідэнцыі Сіад Барэ збег з Самалі і да сваёй смерці ў 1995 годзе больш туды не вярнуўся. Між тым 15 мая 1992 года Самалійская вызваленчая армія пасьля паўтарачасовага бою адбіла ў генерала «Моргана» Кісмая.

    25 студзеня 1993 г. генерал «Морган» ізноў напаў на Кісмая, якое тады кантралявалі атрады саюзніка Айдыда палкоўніка Амара Джэса. Міратворцы ААН атакавалі атрады парушыў мірныя дамоўленасці генерала Моргана і ён пацярпеў паразу. Аднак з другой спробы войскі «Моргана» захапілі Кісмая і выбілі адтуль атрады Амара Джэса. 17 сакавіка 1993 года пры падтрымцы амерыканскіх войскаў сілы Айдыда адбілі ў Моргана Кісмая.

    Па некаторых крыніцах Морган быў замяшаны ў нападзе 28 ліпеня 1996 года на вуліцах Магадыша на генерала Айдыда, падчас якога ён атрымаў цяжкія раненні і неўзабаве памёр.

    У 2001 годзе генерал «Морган» далучыўся да створанага ў сакавіку таго ж года самалійскімі радзе па прымірэння і аднаўленню (ССПВ). У кастрычніку 2004 года генерал «Морган» падчас мірнай канферэнцыі па стварэнні пераходных органаў улады паспрабаваў адбіць Кісмая, але пацярпеў паражэнне ад ІГАД (Альянсу даліны Джуба) і быў вымушаны пад ваенным ціскам далучыцца да перамоўнага працэсу і прызнаць Пераходнае федэральны ўрад Самалі.

    У 1991 годзе, калі «Морган» быў міністрам абароны ва ўрадзе Сіада Барэ, пад яго пачаткам знаходзілася 54 тысячы салдат. Праз 14 гадоў ад гэтага войска пад яго камандаваннем засталася толькі 1 тысяч салдат.

    Міратворчая аперацыя ААН у Самалі

    У студзені 1992 года Савет бяспекі ААН увёў эмбарга на пастаўку зброі ў Самалі. На фоне гуманітарнай катастрофы ў Самалі Савет Бяспекі ААН 24 красавіка заснаваў місію UNOSOM I. Неўзабаве гаворка зайшла аб размяшчэнні ў Самалі чатырох міратворчых батальёнаў для абароны гуманітарных аперацый. Аднак ужо першы з гэтых батальёнаў (пакістанскі), разгорнуты ў Магадыша восенню таго ж года, быў сустрэты мясцовымі групоўкамі з адкрытай варожасцю. 28 кастрычніка генерал Айдыд заявіў аб забароне далейшага знаходжання пакістанскага батальёна UNOSOM ў сталіцы. Неўзабаве яго войскі адкрылі агонь па сілах UNOSOM, кантраляваць аэрапорт, а атрады Алі Махамеда Махдзі абстралялі караблі з харчаваннем на борце, якія спрабавалі ўвайсці ў порт Магадыша. 13 лістапада пакістанскія войскі, якія кантралявалі аэрапорт Магадыша, ўступілі ў сутыкненне з падраздзяленнямі генерала Айдыда.

    3 снежня Савет бяспекі ААН прыняў рэзалюцыю 794, якая на падставе кіраўніка VII Статута ААН ўпаўнаважваў міжнародныя сілы, якія адпраўляюцца ў Самалі, выкарыстоўваць «усе неабходныя сродкі» для забеспячэння бесперашкоднай дастаўкі гуманітарнай дапамогі. Аперацыя атрымала назву «Адраджэнне надзеі» (англ. Restore Hope). На чале створанай Аператыўнай групоўкі ААН (UNITAF), якая складалася з кантынгентаў больш чым 20 краін, знаходзіліся ЗША. 9 снежня першыя падраздзялення Аб’яднанай аператыўнай групоўкі ААН (UNITAF) высадзіліся на ўзбярэжжы блізу Магадыша. 13 снежня амерыканскія войскі ўсталявалі кантроль над аэрадромам у Беледвэйне, а да 16 снежня захапілі Байдаба. Аперацыя была паспяховай, аднак сілы ААН дазволілі ўцягнуць сябе ва ўнутранасамалійскі канфлікт і пачалі падвяргацца нападам баявікоў аднаго з прэтэндэнтаў на пасаду прэзідэнта краіны палявога камандзіра Махамеда Айдыда. Пасля некалькіх сутычак паміж міратворцамі і баевікамі і ва ўмовах эскалацыі канфлікту 3 кастрычніка 1993 года ў боі загінулі 18 амерыканскіх салдат і былі збітыя два верталёта. У ЗША гэтыя падзеі былі ўспрынятыя грамадзкасьцю як прыкмета ўцягвання Амерыкі ў самалійскі грамадзянскую вайну, з-за чаго прэзідэнту Клінтану давялося вывесці амерыканскія войскі з Самалі. У сакавіку 1995 года краіну пакінулі і падраздзялення ААН з іншых краін. Пасля гібелі Айдыда ў 1996 годзе ролю лідара перайшла да яго сына Хусэйну Фарах Айдыду, аднак яго фракцыя ўжо ніколі не гуляла вялікага значэння ў жыцці краіны.

    Абдулахі Юсуф Ахмед.

    Канфлікт перайшоў у латэнтную стадыю, баявыя сутыкненні здараліся толькі па эканамічных прычынах, такім як раздзел даходаў ад рынку зброі або кантроль за вывазам рэсурсаў. Самалі ператварылася ў базу піратаў Індыйскага акіяна. Захоп судоў і закладнікаў стаў частай з’явай. Піраты выкарыстоўваюць катэры, са зброі — аўтаматы і гранатамёты.

    У 2000 годзе была зроблена спроба аб’яднання краіны, калі прадстаўнікі палявых камандзіраў, сабраўшыся ў горадзе Арта ў Джыбуці, абралі прэзідэнтам выпускніка савецкага ВНУ Абдул-Касіма Салата Хасана. Аднак яму адмовіліся падпарадкавацца палявыя камандзіры, якія карыстаюцца падтрымкай Эфіопіі. У 2004 годзе Эфіопія пралабіраваць стварэнне альтэрнатыўнага часовага ўрада, узначаліў якое Абдулахі Юсуф Ахмед.

    Пасля стварэння пераходнага федэральнага ўрада (ПФП) у 2004 годзе, пераходны парламент правёў першае паседжанне ў Байдабо ў пачатку 2006 года. На той момант ПФП кантралявалі практычна ўсе тэрыторыі, уключаючы паўднёвыя «мікра-зоны».

    Вайна з ісламістамі. Працяг ваенных дзеянняў

    Вясной 2006 года Магадыша стаў арэнай баёў паміж ісламістамі з Саюза ісламскіх судоў (сыстэмы) і праамэрыканскімі палявымі камандзірамі з Контртэрарыстычнага Альянсу за Адраджэнне Свету. Да траўня на поўдні Самалі пачалася міжфракцыйнага барацьба, значна больш сур’ёзная, чым за папярэднія дзесяць гадоў. Саюз ісламскіх судоў сутыкнуўся з саюзнай канфедэрацыяй ПФП, якая падтрымліваецца ЗША. 5 чэрвеня Саюз ісламскіх судоў усталяваў поўны кантроль над сталіцай, вырашальную ролю ў гэтым адыгралі фарміравання палявога камандзіра «Индаада».

    14 чэрвеня 2006 года ісламісты з Саюза ісламскіх судоў пры падтрымцы цяжкай тэхнікі ўвайшлі з трох кірункаў у горад Джоухар, практычна не сустрэўшы сур’ёзнага супраціву, а на наступны дзень узялі Беледуэйне, у выніку чаго пад іх кантролем апынуўся ўвесь поўдзень Самалі.

    21 ліпеня лідар сыстэмы шэйх Хасан Дахір Авэйс заклікаў «самалійскі народ пачаць святую вайну супраць эфіопаў ў Самалі».

    24 верасня Саюз ісламскіх судоў без бою ўсталяваў кантроль над стратэгічным портам Кісмая.

    Праз некалькі месяцаў ісламісты з Саюза ісламскіх судоў ўжо кантралявалі сем з дзесяці рэгіёнаў на поўдні Самалі, уключаючы Магадыша. Яны гэта назвалі перыядам «беспрэцэдэнтнай стабільнасці» і «велізарным поспехам у барацьбе з злачыннасцю». Зняцце блокпастоў, ачыстка ад смецця, адкрыццё аэро- і марскіх партоў, а таксама акцэнт на шырокую судовую сістэму прывялі да павышэння бяспекі і свабоды. Слажыўшыся рэжым упершыню з распаду Самалі ў 1991 годзе атрымаў шырокую падтрымку (95 %). Адзначалася, Што звычайныя грамадзяне зноў могуць бяспечна хадзіць па вуліцах Магадыша. У адказ на пашырэнне ўплыву сыстэмы, Эфіопія павялічыла ваенную прысутнасць у Байдаба і часткова ў Бакуле і Геда ў падтрымку страчваюшчага ўплыў ПФП. Сыстэмы катэгарычна пярэчыў і настойваў, што ўсе замежныя войскі павінны пакінуць краіну. Далейшыя перамовы спрыялі некатораму дыялогу паміж ПФП і сыстэмы, але пацярпелі няўдачу ў другой палове 2006 года. У выніку, сыстэмы і Эфіопія мабілізавалі свае войскі. У дакладзе ААН, апублікаваным у лістападзе 2006 года, было выказана занепакоенасць адносна некантралюемага патоку зброі ў краіну, у якім былі замяшаныя дзесяткі дзяржаў, якія парушаюць эмбарга на пастаўкі. Адначасова з’явіліся асцярогі, што Самалі можа стаць арэнай ваенных дзеянняў паміж Эфіопіяй і Эрытрэяй. Прысутнасць замежных баевікоў у складзе сыстэмы выклікала заклапочанасць на Захадзе. Палітыка ЗША ў дачыненні да Самалі набыла пэўны характар. Амэрыканскія афіцыйныя асобы сцвярджалі, што кіраўніцтва сыстэмы знаходзіцца пад кантролем Аль-Каіды, і гэта будзе разглядацца як падстава для таго, каб ЗША падтрымлівалі дзеянні Эфіопіі.

    Эфіопскае ўмяшальніцтва

    13 снежня ісламісты блакавалі Байдоа — адзіны горад, які знаходзіцца пад кантролем Пераходнага федэральнага ўрада Самалі, а 21 снежня пачалі штурм горада. 24 снежня ВПС Эфіопіі нанеслі авіяўдары па пазіцыях ісламістаў. Міністр інфармацыі Эфіопіі Берхан Хаилу заявіў: «Урад Эфіопіі доўга выяўляла цярпенне, аднак цяпер прынята рашэнне аб мерах самаабароны. Мы маем намер контратакаваць агрэсіўныя экстрэмісцкія сілы Саюза ісламскіх судоў і міжнародных тэрарыстычных груповак». Авіаналетам падвергліся пазіцыі ісламістаў у Беледвэйне, Бандырадлі, Дынсурэ і Буур-Хакабі. У той жа дзень урад Эфіопіі абвясціў аб пачатку аперацыі «супраць экстрэмістаў з „Аб’яднаных ісламскіх судоў“ і замежных тэрарыстычных груп», тым самым афіцыйна абвясціўшы вайну «Саюзу ісламскіх судоў». Уступіўшы на тэрыторыю Самалі і ўзяўшы 25 снежня прыгранічны горад Белет-Вэйн, ўрадавыя войскі пры падтрымцы эфіёпскай арміі і авіяцыі разгарнулі наступ на пазіцыі Саюза ісламскіх судоў. Раніцай ісламісты пакінулі Бурхакабу. Услед за гэтым эфіёпа-самалійскія войскі занялі на поўдні горада Дынсор і Галькая, а на поўначы — горад Булабардэ, пасля чаго наступ працягнулася ў напрамку Джаухара. 27 снежня саюзнікі занялі Джаухар. Пасля падзення Джаухара эфіёпа-самалійскія войскі рушылі на Магадыша. У 30 км ад сталіцы войскі спыніліся і пачалі рыхтавацца да штурму горада. 28 снежня ісламісты без бою пакінулі Магадыша, пасля чаго ў сталіцу ўступілі аб’яднаныя сілы Пераходнага федэральнага ўрада і Эфіопіі.

    Страціўшы сталіцу, атрады сыстэмы адступілі да Кісмая. 1 студзеня 2007 года эфіёпа-самалійскія войскі ўзялі Кісмая, а таксама занялі горад Джыліб. 13 студзеня ўрад Самалі ўвяло ў краіне надзвычайнае становішча тэрмінам на тры месяцы. У той жа дзень войскі пераходнага федэральнага ўрада Самалі пры падтрымцы эфіёпскіх войскаў авалодалі апошняй апорай супраціву ісламістаў — населеным пунктам Рос Камбоні. Аднак атрады Саюза ісламскіх судоў расьсеяўшыся ў лясным масіве на мяжы з Кеніі, перайшлі да партызанскай вайны. На фоне гэтых падзей ЗША ўпершыню пасьля 1994 году ўмяшаліся ў падзеі ў Самалі. На працягу месяца амерыканская авіяцыя нанесла некалькі авіяўдараў па месцах меркаванага знаходжання верхаводаў сыстэмы і «Аль-Каіды» на поўдні Самалі. 23 студзеня Эфіопія прыступіла да высновы сваіх войскаў з абхопленай грамадзянскай вайной краіны.

    З лютага па травень 2007 года сталіцу пакінулі каля 400 тыс. Чалавек, з якіх 125 тыс. Пазней вярнуліся назад. Аднак бясконцыя ўзброеныя сутыкненні паміж ісламістамі з аднаго боку і фарміраваннямі пераходнага ўрада і эфіёпскі войскамі з другога, працягвалі выклікаць масавы зыход мірнага насельніцтва. Па дадзеных Вярхоўнага камісарыята ААН па справах бежанцаў у чэрвені таго ж года з Магадыша беглі 6 тыс. чалавек, а ў наступным месяцы колькасць уцекачоў з горада склала ўжо звыш 21 тыс. чалавек.

    Дадзены канфлікт скончыўся тым, што Эфіопія вывела свае войскі з Самалі. Па стане на 2007 год — загінула 225 эфіёпскіх салдат, сярод байцоў Саюза ісламскіх судоў страты, за гэты перыяд часу, склалі парадку 8000 чалавек.

    У красавіку 2008 года лідарамі плямёнаў Хабар-гідыр (салебан, Айр, дудубле) была абвешчана Аўтаномная тэрыторыя Хіма і Хеб з цэнтрам у Гадар на чале з Махамедам Ахмед Аден (Тиэй).

    Вайна ў Самалі пасля вывада эфіёпскіх войскаў

    25 студзеня 2009 года эфіёпскае войска сышло з Самалі, пакінуўшы там пераходны ўрад і кантынгент войскаў Афрыканскага Саюза. На наступны дзень баевікі радыкальнага ісламісцкага руху «Аль-Шабаб» без супраціву захапілі Байдоа. На гэтым фоне 31 студзеня ў Джыбуці быў прыведзены да прысягі новы прэзідэнт Самалійскага пераходнага парламента. Ім стаў слабы ісламіст Шарыф Шэйх Ахмед. Аднак неўзабаве адзін з лідараў «Аль-Кайды» Абу Яхія аль-Лібі заклікаў да джыхаду супраць новага прэзідэнта, абвінаваціўшы яго ў тым, што ён з’яўляецца марыянеткай ЗША, а праз месяц да зьвяржэньня новага прэзідэнта заклікаў лідар Аль-Кайды Усама бін Ладэн. Нягледзячы на ​​гэта, у лютым Шарыф Ахмед пагадзіўся пайсці на перамір’е з ісламістамі і нават ўвесці ў Самалі нормы шарыяту. 10 сакавіка ўрад прагаласавала за ўвядзенне ў Самалі законаў шарыяту, а 18 красавіка гэтая рашэнне было ўхвалена пераходным парламентам.

    Аднак грамадзянская вайна ў краіне не спынялася. Услед за высновай эфіёпскіх войскаў паўднёвая частка краіны праз кароткі час перайшла пад кантроль радыкальных ісламістаў, якія замянілі мясцовыя ўрада і ўвялі паўсюль законы шарыяту на падкантрольнай тэрыторыі. 7 мая 2009 ісламісты атакавалі Магадыша, занялі значную частку горада, але не змаглі звергнуць ўрад, якое ўтрымалася на некалькіх квадратных кіламетрах, якія засталіся пад яго кантролем.

    У жніўні 2010 года было афіцыйна абвешчана аб фарміраванні новай аўтаномнай вобласці ў складзе федэральнага Самалі. Названая як Авдаленд або Дзяржава Адалят, мясцовая адміністрацыя не прызнае прэтэнзіі сепаратысцкага самалілэндскага ўрада на суверэнітэт ці на сваю тэрыторыю.

    Вясной 2011 года паўстала яшчэ адно самаабвешчанай дзяржавы на тэрыторыі Самалі — 3 красавіка 2011 года ў сталіцы Кеніі Найробі была абвешчана незалежнасць дзяржавы Азаніі, прэзідэнтам якой стаў Махамед Абдзі Гандзі.

    Па стане на ліпень 2011 года пераходны ўрад кантралюе 60 % тэрыторыі Магадыша. Разам з тым ўзброеныя сілы пераходнага ўрада вельмі слабыя і не ў стане стрымаць наступ войскаў Аль-Шабаб. Толькі міратворчыя сілы Афрыканскага саюза (20 тыс. Салдат з Уганды, Бурундзі і некаторых іншых краін) не даюць ісламістам ўсталяваць поўны кантроль над Магадыша. У апошні час становішча на франтах стабілізавалася. Аль-Шабаб кантралюе поўдзень і цэнтр Самалі разам з 40 % тэрыторыі Магадыша. Пераходны ўрад разам з афрыканскімі міратворцамі кантралюе 60 % тэрыторыі Магадыша. Астатнія раёны краіны занятыя незалежнымі дзяржавамі, а то і проста знаходзяцца ў стане анархіі. Становішча пераходнага ўрада пагаршаецца ўнутрыпалітычнымі канфліктамі і марадзёрствы ўрадавых войскаў.

    6 жніўня Магадыша быў цалкам вызвалены ад баевікоў. Між тым самі баевікі назвалі адступленне са сталіцы мінімум на 100 кіламетраў «тактычным манеўрам».

    4 кастрычніка 2011 года ў Магадыша прагрымеў магутны выбух, загінула больш за 80 чал.: тэрарыст на замініраваным аўтамабілі прывёў у дзеяньне выбуховае прыстасаваньне ў ўрадавым квартале. Сярод загінуўшых і параненых — шмат вайскоўцаў, супрацоўнікаў сіл бяспекі, а таксама студэнтаў. Міжнародная супольнасць рэзка асудзіла вылазку тэрарыстаў. Генеральны сакратар ААН Пан Гі Мун назваў яе агіднай. Аш-Шабааб узяла на сябе адказнасць за выбух, тэрарысты паабяцалі, што тэракты працягнуцца.

    Кенійскае ўмяшальніцтва

    13 кастрычніка 2011 года ў Кеніі Аш-Шабааб былі выкрадзены дзве супрацоўніцы няўрадавай арганізацыі «Урачы без межаў», грамадзяне Іспаніі. Яны працавалі ў лагеры самалійскіх бежанцаў, дзе ў цяперашні час пражываюць каля 500 тыс. чалавек. У адказ на гэта «Урачы без межаў» часткова спынілі сваю дзейнасць у Кеніі. Пра смерць адной з выкрадзеных, Марыі Дзедзьё, стала вядома 19 кастрычніка.

    16 кастрычніка 2011 года армія Кеніі пачатку ваенную аперацыю супраць Аш-Шабааб ў адказ на выкрадання замежнікаў. Калоны ваеннай тэхнікі перасеклі мяжу з Самалі ў нядзелю. Мэта рэйду, як заяўляюць улады Кеніі, выцесніць фарміравання «Аш-Шабаб» з прымежных раёнаў і прадухіліць пранікненне баевікоў на кенійскіх тэрыторыю. Ісламісты прыгразілі адпомсціць Кеніі на яе тэрыторыі, калі тая не выведзе свае войскі з Самалі. Радыкалы абвясцілі «джыхад» кенійскім вайскоўцам, якія сумесна з сіламі ўрада Самалі праводзяць аперацыю па знішчэнні баевікоў «Аш-Шабааб».

    19 лістапада 2011 армія Эфіопіі ўварвалася ў Самалі, каб дапамагчы Кеніі з надыходам на «Аль-Шабаб».

    У чэрвені 2012 года кенійскія войскі былі фармальна падпарадкаваны місіі АМІСАМ.

    Аперацыя «Індыйскі Акіян»

    У жніўні 2014 пачалася Аперацыя «Індыйскі Акіян», арганізаваная праўладнымі сіламі Самалі. 1 верасня амерыканскі робат выпусціў снарад, які забіў лідара аш-Шабаба Гадане. Гэта падзея была ўспрынята як вялікая перамога, і ў чаканні рассейвання асноўных сіл і расколу груповак, самалійскі ўрад аб’явіў 45-дзённую амністыю ўмераным баявікам аш-Шабаба.

    Заўвагі

    1. http://radyjo.net/4/91/Artykul/52594(недаступная+спасылка)
    2. ↑ Somalia Table of Contents. Government (англ.), Country Studies.
    3. ↑ Somalia. Persecution of the Majeerteen (англ.), Library of Congress Country Studies.
    4. ↑ Majeerteen Insurgency in Somalia 1978—1986 Архівавана 10 лістапада 2011. (англ.), OnWar.com.
    5. Isaaq Insurgency in Somalia 1982—1988 Архівавана 6 верасня 2008. (англ.), OnWar.com.
    6. Somalia — Background Архівавана 20 лютага 2008. (англ.), GlobalSecurity.org.
    7. APPENDIX A. Recent History (англ.), GlobalSecurity.org.
    8. THE SITUATION IN SOMALIA Архівавана 8 мая 2008. (англ.), The Department of National Defence and the Canadian Forces.
    9. ↑ Terrence Lyons, Ahmed Ismail Samatar. Somalia: state collapse, multilateral intervention, and strategies for political reconstruction. — Brookings Institution Press, 1995. — Т. 90. — С. 74. — ISBN 0815753519, 9780815753513.
    10. ↑ Somalia. Oppression of the Isaaq (англ.), Library of Congress Country Studies. .
    11. ↑ Somalia. Harrying of the Hawiye (англ.), Library of Congress Country Studies.
    12. ↑ George B. N. Ayittey. The Somali Crisis:Time for an African Solution (англ.), Cato Institute (March 28, 1994)
    13. George B. N. Ayittey. HUMAN RIGHTS WATCH WORLD REPORT 1990/ SOMALIA — Human Rights Developments (англ.), HUMAN RIGHTS WATCH.
    14. ↑ RICHARD GREENFIELD. Obituary:Siad Barre Архівавана 18 снежня 2006. (англ.), www.netnomad.com.
    15. Main Events in Somalia History From 1991 to Nowdays. Somalia After 1991 (англ.), www.mudulood.com.
    16. ↑ SOMALIA. NO MERCY IN MOGADISHU (англ.), Physicians for Human Rights (March 26,1992).
    17. SOMALIA. Beyond the Warlords. The Need for a Verdict on Human Rights Abuses (англ.), Human Rights Watch (March 7, 1993).
    18. ↑ Garowe Online Архівавана 30 лістапада 2012..
    19. ↑ EuroNews: Исламистов «Аш-Шабаб» вытеснили из порта Кисмайо Архівавана 1 лютага 2018.
    20. ↑ SOMALIA: President says Godane is dead, now is the chance for the members of al-Shabaab to embrace peace Архівавана 6 верасня 2014. (5 September 2014).
    21. ↑ Pentagon Confirms Death of Somalia Terror Leader Архівавана 6 верасня 2014. (5 September 2014).
    22. ↑ US confirms death of Somalia terror group leader Архівавана 6 верасня 2014. (5 September 2014).

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (2):
    Катэгорыя·Удакладненне арфаграфіі
    Катэгорыя·Гісторыя Самалі