Бітва пры Гвадарраме, або Бітва пры Самасьеры — першая бітва грамадзянскай вайны ў Іспаніі, якая адбылася ў апошні тыдзень ліпеня — пачатку жніўня 1936 года. Нацыяналісты пад камандаваннем генерала Эміліа Мола спрабавалі перасекчы горныя перавалы Сьера-дэ-Гвадарама і дасягнуць Мадрыда з поўначы, але рэспубліканцы, у асноўным апалчэнцы, у баях спынілі надыходзячых мяцежнікаў.
Генерал Эміліа Мола, арганізатар і кіраўнік ваеннага перавароту, планаваў скаардынаванае паўстанне гарнізонаў па ўсёй Іспаніі. Ён разумеў, што путч у Мадрыдзе пад камандаваннем генерала Хаакіна Фанхуля будзе цяжка ажыццявіць з-за шматлікіх прыхільнікаў Народнага Фронту, таму планавалася, што Мола накіруе калону рэгулярных войскаў з поўначы, каб падтрымаць паўстанне ў сталіцы. Калі гэта не атрымаецца, генерал Франсіска Франка рушыць з Іспанскага Марока праз Гібралтарскі праліў і будзе наступаць на горад з поўдня і захаду.
Рэспубліка не магла разлічваць на свае рэгулярныя вайсковыя часці, таму ўрад Хасэ Хіраля выдаў дэкрэт аб роспуску падраздзяленняў, каб спыніць мяцеж. Асноўнай узброенай сілай урада ў пачатковы перыяд вайны сталі калоны апалчэнцаў. У жніўні ў Мадрыдзе было каля 40 000 міліцыянтаў, якія ўступілі ў калоны па 300 чалавек у кожнай. Рэспубліка мела перавагу ў баях пры Гвадараме як у артылерыі, так і ў паветры.
19 ліпеня, пасля таго як Мола захапіў кантроль над Наварай, ён адправіў палкоўніка Франсіска Гарсія-Эскамеса на поўдзень на чале калоны, каб падтрымаць пераварот у Гвадалахары. Калі паўстанцы былі прыкладна ў 30 кіламетрах ад сваёй мэты, яны даведаліся, што пераварот у Гвадалахары ўжо праваліўся, і яна знаходзіцца ў руках урадавых войскаў, дасланых з Мадрыда.
Замест гэтага палкоўнік Гарсія-Эскамес вырашыў адправіцца на перавал Самасьера у Сьера-дэ-Гвадарама. 22 ліпеня калоне ўдалося забяспечыць кантроль над перавалам, жыццёва важным для прасоўвання да сталіцы.
21 ліпеня іншая калона паўстанцаў у складзе двухсот або трохсот чалавек пад камандаваннем палкоўніка Рыкарда Серадора пакінула Вальядалід. Адначасова яшчэ адна калона рушыла захапіць іншы важны перавал, Альта-дэль-Леон, размешчаны на захад ад Самасьеры. Прыбыўшы на месца, мяцежнікі выявілі, што перавал ужо быў заняты праціўнікам, але ім удалося іх адтуль выцесніць да 25 ліпеня.
Калоны Эскамеса і Серадора не змаглі прасунуцца да Мадрыда з-за недахопу боепрыпасаў, таму яны ўмацаваліся, рыхтуючыся супрацьстаяць контратацы рэспубліканскіх войскаў. Некаторы час іх становішча было адчайным, пакуль, нарэшце, не прыбылі боепрыпасы, якія генерал Франка даслаў з Андалузіі. Рэспубліканцы прыступілі да бамбардзіровак населеных пунктаў, занятых паўстанцамі, у тым ліку Авілы і Сеговіі.
Урадавая калона пад камандаваннем палкоўніка Хуліа Мангада рушыла да Авілы, каб паспрабаваць з тылу ізаляваць сілы мяцежнікаў у Альта-дэль-Леоне. У сваім прасоўванні Мангада заняў некалькі гарадоў, захопленых паўсталай грамадзянскай гвардыяй, але не змог прасунуцца далей, баючыся страціць сувязь з Мадрыдам. Да 27 ліпеня баі заціхлі.
Генерал Мола змяніў кірунак ўдару. 5 жніўня 1936 года ён распачаў апошнюю спробу прарвацца да Мадрыда праз плато Альта-дэ-Леон. Менавіта тады камандуючы нацыяналістаў заявіў, што іспанская сталіца будзе ўзята яго чатырма калонамі пры падтрымцы пятай, якая ўдарыць з тылу (так нарадзіўся тэрмін «пятая калона»). Але планы генерала заняць горад да 15 жніўня праваліліся, і ўжо 10 жніўня мяцежнікі перайшлі на гэтым участку фронту да абароны. На Сьера-дэ-Гвадарама стаў утварацца пазіцыйны фронт.
Праз сур’ёзныя страты рэспубліканцы ўсё ж дасягнулі поспеху, хоць і няпоўнага. Разбіць сілы Молы не ўдалося, аднак спроба мяцежнікаў авалодаць сталіцай з поўначы таксама павярнулася правалам.
Баявыя дзеянні з першых дзён адрозніваліся жорсткасцю з абодвух бакоў. Палонных расстрэльваліся. Па ацэнкавых дадзеных, у гэтых першых баях загінула не менш за 5000 чалавек.
Усю астатнюю частку вайны фронт у Сьера-дэ-Гвадарама заставаўся нязменным, аж да апошняга наступлення нацыяналістаў у канцы сакавіка 1939 года.