Бітва за Адждабію — адна з бітваў грамадзянскай вайны ў Лівіі. Горад Адждабія з’яўляецца стратэгічна важным пунктам, які стаіць на скрыжаванні шляхоў, якія вядуць да апоры апазіцыі Бенгазі і да порта Табрук, які знаходзіцца паблізу ад мяжы з Егiптам[6]. Яна вялася паміж антыўрадавымі паўстанцамі і ваеннымі сіламі, лаяльнымі лівійскаму лідару Муамару Кадафі. Пасля другой бітвы за Брэгу, у якой войскі Кадафі захапілі горад, Адждабія засталася адзіным буйным горадам у руках паўстанцаў на шляху лаялістаў да паўстанцкай сталіцы Бенгазі. Бітва за Адждабію была паваротным момантам у канфлікце, у якім вырашаўся лёс усяго паўстання супраць урада Кадафі[7]. У ходзе першага этапу бітвы войскі Кадафі захапілі стратэгічны скрыжаванне дарог, якія вядуць у Бенгазі і Тобрук, а таксама занялі большую частку горада. У цэнтры горада замацаваліся паўстанцы, але яны былі акружаны ўрадавымі сіламі і адрэзаныя ад дапамогі звонку. 26 сакавіка 2011 года лівійскім паўстанцы абапіраючыся на дапамогу паветраных налётаў сіл кааліцыі, захапілі кантроль над горадам, ачысціўшы яго ад сіл палкоўніка Муамара Кадафі[8]. Пасля другога этапа бітвы, праціўнікі Кадафі адбілі скрыжаванне дарог і ачысцілі ад лаяльных войскаў горад, прымусіўшы іх адступаць па лівійскім прыбярэжным шашы да Сірта.
Адждабiя была месцам антыўрадавых выступленняў 16—17 лютага 2011 года, у якім да 10 чалавек, як паведамляецца, былі забітыя ад агню ўрадавых сілаў бяспекі[9]. Пратэстоўцы хутка ўзялі пад кантроль горад і заявілі, што гэта будзе «Свабодны горад», пасля таго як спалілі мясцовую штаб-кватэру ўрада[10].
14 сакавіка вайсковыя часткі лаялістаў, на працягу некалькіх дзён паспяхова надыходзячыя на пазіцыі паўстанцаў на ўсходзе краіны, падвергнулі артабстрэлу горад Адждабія. Паводле інфармацыі прадстаўнікоў паўстанцаў, чатыры артылерыйскія снарады ўпалі раніцай у панядзелак у заходніх ваколіцах Адждабiі. Ніхто не пацярпеў[11].
15 сакавіка ўрадавыя войскі, якія надыходзілі з Брэгi (якую яны захапілі раней) падвергнулі Адждабiю артылерыяй. Па горадзе таксама наносіліся ўдары з паветра і з мора. Горад раней падвяргаўся ударам з паветра на працягу папярэдніх трох дзён. Паўстанцы заявілі, 13 сакавіка, што яны будуць абараняць горад да смерці. Аднак, як толькі пачаўcя наступ лаялістаў, усе паўстанцкія сілы, якія не былі мясцовымі (з Адждабii) пачалі адступленне, прычым некаторыя разам з грамадзянскім насельніцтвам, да Бенгазі. Пасля артылерыйскіх удараў, лаялістамі пачалі наступ. Паўсталыя чакалі прыхільнікаў Кадафі з захаду, і замацаваліся на заходніх ускраінах. Аднак, частка ўрадавых войскаў абыйшла пазіцыі паўстанцаў і напала на горад з поўдня. Лаялістамі хутка захапілі заходнія пазіцыі паўстанцаў і ўсталявалі кантроль над заходнім уездам у горад. Акрамя таго, урадавыя салдаты занялі ўсходні выезд горада, не даючы больш паўстанцам адступаць у бок Бенгазі. Горад быў акружаны і пераход Адждабii ў рукі ўрада, адкрываў ім дарогу ў Бенгазі. Пасля таго, як атачэнне было завершана, урадaвыя танкі ўвайшлі ў Адждабiю, накіраваўшыся ў цэнтр горада. Яны сутыкнуліся з рэшткамі паўстанцкіх сіл, завязаліся вулічныя баі. У той час як баі ішлі на вуліцах, два знішчальнікі паўстанцаў, узляцелых з Бенгазі, напалі на ўрадавыя караблі, якія абстрэльвалі горад з мора. Па дадзеных незалежных навінавых крыніц, толькі адзiн карабель быў падбіты, а паўстанцы сцвярджалі, што яны нанеслі ўдар па трох ваенным караблям, два з якіх знiшчыны[12]. Праз некалькі гадзін, большая частка горада знаходзілася пад кантролем урада, аднак, каб пазбегнуць раптоўнага нападу паўстанцаў ноччу, танкі адышлі на ўскраіны горада. Паўстанцы вырашылі, што яны перамаглі. Тым не менш, незадоўга да поўначы, па Адждабii быў нанесены новы артылерыйскі ўдар лaялiсткiмi сіламі, якія былі вакол горада[13][14]. У той жа дзень лівійскага тэлебачанне паведаміла, што падраздзялення лівійскай арміі занялі горад Адждабiя[15].
16 сакавіка баі працягваліся, але ні адзiн з бакоў не магла ўсталяваць поўны кантроль над горадам[16]. Салдаты ўрадавых войскаў, якія вярталіся з фронту, казалі ў інтэрв’ю, што супраціў паўстанцаў быў жорсткім. На працягу дня падмацаванне паўстанцаў, якая прыбыла з Бенгазі, замацавалася за некалькі кіламетраў ад усходняга ўезду ў горад, перш чым атакавалі лаяльныя войскі. Яны зрабілі невялікі калідор для сувязі Адждабii з Бенгазі, але войскі Кадафі па-ранейшаму заставаліся на ўсходняй ускраіне горада. Акрамя таго, паўстанцы нават здолелі адбіць паўднёвага ўезд у горад, у той час як заходні ўезд быў па-ранейшаму пад кантролем урада[17]. Тры верталёты паўстанцкaў напалі на сілы Кадафі на шашы на заходняй ускраіне, дзе яны рыхтаваліся да наступу ў горадзе праводзячы перагрупоўку сіл і атрымліваючы вялікую колькасць зброі, бaепрыпасаў і падмацаванняў, якія паступаюць з Сірта[18]. Таксама лівійскае тэлебачанне паведаміла, што Адждабiя цалкам вычышчаная ад паўстанцаў[19][20].
Адразу пасля паўночы 17 сакавіка ўрадавыя войскі атакавалі паўднёвыя ўезд у горад. Пасля трох гадзін бою яны адышлі. Для адлюстравання нападу былі задзейнічаныя танкі, артылерыя і верталёты[21]. Пазней, раніцай гэтага дня, лаялістамі адбілі калідор на ўсходнім баку горада. Горад зноў трапіў у акружэнне. У той час як баі ішлі ў Адждабii, урадавыя войскі высадзіліся з мора, выкарыстоўваючы дэсант, у невялікім мястэчку нафтавым порце Зуветына, на поўнач па дарозе паміж Адждабiяй і Бенгазі. Горад хутка перайшоў у рукі лаяльных сіл[22]. Тым не менш, лідары паўстанцаў заявілі, што яны нанеслі лаялістамі шэраг адчувальных удараў[23]. На наступны дзень паўстанцы заявілі, што страцілі некаторых з сваіх байцоў, а таксама шэраг грамадзянскіх асоб былі забітыя, і 20 салдат ўрада захопленыя ў палон у баях за порт[24].
З пачаткам уварвання НАТА 19 сакавіка, пачаліся паветраныя ўдары па сілах забеспячэння войскаў Кадафі і паліўных канвоях, тым часам паўстанцы 20 сакавіка пачалі наступ з Бенгазі, каб паспрабаваць дасягнуць Адждабii[25]. Па шляху яны адваявалі горад Зуветына[26]. 21 сакавіка надыходзілі паўстанцкія сілы з Бенгазі паспрабавалі атакаваць Адждабiю, імкнучыся аблегчыць становішча паўстанцаў у горадзе і выбiць лаяльныя войскі. Аднак іх атака была адбітая ўрадавай армiяй, пры падтрымцы агню з танкаў і установак залпавага агню. Паўстанцы адступілі і замацаваліся ў 19 кіламетрах ад цэнтра горада[27][28]. У той вечар амерыканскія самалёты абстралялі некаторыя пазіцыі лаялістаў ў Адждабii, якія, згодна з паведамленнях, абстрэльвалі горад[4].
На наступную раніцу, паўстанцы, разам з рэпарцёрам, які быў з імі, зафіксавалі слупы дыму над горадам, якiя падымалася ад аб’ектаў лаялістаў, якія пацярпелі ад амерыканскіх паветраных удараў папярэдняй ноччу[29]. Паўстанцы сцвярджалі, што прынамсі тры танкі лаялістаў былі знішчаны на ўсходняй ускраіне горада паветранымі ўдарамі краін кааліцыі[30]. Рэпарцёры Аль-Джазіры знялі абломкі аднаго танка на кантрольна-прапускным пункце, які быў створаны паўстанцамі як частка фронту[29]. Уарэспандэнт тэлеканала «Дождж» Архан Джемаль, Які знаходзіўся на той момант ва ўсходняй Лівіі, паведамляў аб разлютаваных баях каля Адждабii. Аднак, акрамя стралковай зброі, у паўстанцаў іншага ўзбраення не было ў той час, як войскі Кадафі па ранейшаму валодалі цяжкім узбраеннем[31][32].
23 сакавіка сілы кааліцыі пачалі паветраныя ўдары па сілах Кадафі на ўсходняй ускраіне[33]. Паведамлялася, што толькі ў цэнтры горада застаюцца паўстанцы, а прыгарады пад кантролем сіл yрада[34]. Рэпарцёры з Independent правялі ў Адждабii два дні па запрашэнні ўрада, але не ўбачылі доказаў буйнамаштабных разбурэнняў, пра якія казалі паўстанцы[35].
24 сакавіка сілы Кадафі па-ранейшаму ўтрымлівалі асноўныя ўсходнія і заходнія ўезды горада і вялікую частку горада, за выключэннем цэнтра горада, а таксама адганялі надыходзячыя паўстанцкія войскі, ад ускраін горада з дапамогай мінамётнага і артылерыйскага агню[36][37]. Пазней, 24 сакавіка, некаторым сілам паўстанцаў ўдалося трапіць у Адждабiю, і сітуацыя ў горадзе станавілася ўсё больш нявызначаная, многія часткі горада пераходзілі з рук у рукі[37]. Ноччу брытанскія знішчальнікі пачалі паветраныя ўдары па бранетанкавых сілах Кадафі[5].
Па стане на 25 сакавіка заходняя і цэнтральная часткі горада знаходзіліся пад кантролем лаялістаў, у той час як усходняя частка знаходзілася пад кантролем паўстанцаў[38]. Раніцай ПНС перадаў паведамленне для сіл Кадафі ў горадзе праз лідараў мясцовых плямёнаў. Ён заклікаў прыхільнікаў Кадафі скласці зброю і здацца. Аднак урадавыя войскі адмовіліся ад прапановы аб капітуляцыі і паўстанцы пачалі засяроджвацца на ўскраіне горада, рыхтуючыся да наступу. У другой палове дня чатыры ўстаноўкі залпавага агню паўстанцаў, якія прыбылі на лінію фронту, пачалі страляць па пазіцыях лаялістаў. Урадавая артылерыя адказала на абстрэл[39]. Напярэдадні вечарам наступ паўстанцаў на раёны горада, кантраляваных сіламі Кадафі быў адменены пасля таго, як авангард паўстанцкіх атрадаў быў атакаваны танкавымі часткамі лаялістаў на ўскраіне горада[40].
На працягу ночы некалькі атрадаў паўстанцаў трапілі ў горад праз калідор, усталяваны напярэдадні вечарам[41], таксама брытанскія самалёты знішчылі сем танкаў лаялістаў ў горадзе і яго ваколіцах[42]. Да гэтага часу горад быў падзелены паміж лаялістамі, якія знаходзіліся ў заходняй частцы горада, і паўстанцамі ва ўсходняй.
26 сакавіка паўстанцы ў Адждабii паведамілі, што ўсталявалі кантроль над горадам, гэта пацвердзілі журналісты Аль-Джазіры на месцы падзей[43]. Намеснік міністра замежных спраў Лівіі Халед Каім заявіў, што ўрадавыя войскі пакінулі Адждабiю ноччу з-за паветраных удараў кааліцыі. Ён абвінаваціў заходнія сілы непасрэдна ў дапамаганні паўстанцам[44]. Паўстанцы затым накіраваліся ў Брэгу і змаглі захапіць горад[45][46].
Аль-Джазіра таксама паведаміла, што лівійскі генерал арміі Білгасім аль-Ганга быў захоплены паўстанцамі ў палон у ноч на 25 красавіка[45].
30 сакавіка самалёты міжнароднай кааліцыі нанеслі ўдар па калоне лівійскіх урадавых войскаў, якія надыходзяць у напрамку горада Адждабiя. Паўстанцы, якія спяшаліся схавацца ад суперніка ў Адждабii, убачыўшы наступствы авіяўдару, пачалі святкаваць і страляць у паветра. Раней на працягу дня 30 сакавіка яны ў паніцы адыходзілі, кінуўшы гарады Рас-Лануф і Брэга, якія перайшлі пад іх кантроль некалькімі днямі раней[47].
9 красавіка паведамлялася пра атаку войскаў Кадафі на Адждабiю. Аднак паўстанцы пазней паведамілі, што ім удалося адбіць атаку лаялістаў на горад[48].
16 красавіка таксама паведамлялася пра сур’ёзныя пагаршэнні ўмоў надвор’я (вецер да 9 балаў, пясчаная бура), з прычыны чаго авіяцыя НАТА на працягу некалькіх дзён не магла ажыццяўляць баявыя аперацыі ва ўсходняй Лівіі. У горадзе, большая частка насельніцтва якога ўжо эвакуіравалася, пачалася паніка, аднак лаяльныя Кадафі войскі ў далейшым спробы адбіць Адждабiю не рабілі[49].