Бaлiварызм (Бaлiварыянiзм, ісп.: Bolivarianismo) — левы палітычны рух, названы па імені кіраўніка барацьбы паўднёваамерыканскіх калоній за незалежнасць ад Іспаніі Сiмона Балівара, якi ставіць сваёй мэтай выключэнне ўплыву краін, якія не ўваходзяць у гэты рэгіён, у тым ліку праз забеспячэнне эканамічнай і іншай незалежнасці за кошт самазабеспячэння на аснове народна-дэмакратычных і антыкапіталістычныx каштоўнасцяў (дэмакратычнага сацыялізму). Галоўным ідэолагам руху лічыўся прэзідэнт Венесуэлы Уга Чавес.
Ідэалогія бaлiварызму ўключае ў сябе:
Уга Чавес таксама казаў і пра гуманны сацыялізм — палітычным ладзе, пры якім патрэбы і спадзяванні простага чалавека значаць больш даходаў карпарацый.
Вытокі балiварызму дасягаюць невялікай групы маладых афіцэраў КАМАКАТЕ (абрэвіятура ад афіцэрскіх чыноў — камандантэ, маёр, капітан, лейтэнант), якую ўзначальваў Уга Чавес, у канцы 1970-х гадоў у Венесуэле. Яны заняліся вывучэннем гаворак, артыкулаў, лістоў, праектаў, а таксама рэальнай палітыкі нацыянальнага героя Сiмона Балівара. Многія ідэі, узнятыя Баліварам, здаліся ім актуальнымі ў сучаснай рэчаіснасці. Яны выступалі за пабудову ў Венесуэле сацыяльнай дзяржавы, заснаванага на прынцыпах свабоды, роўнасці, сацыяльнай справядлівасці і незалежнасці[1].
Канчатковае афармленне балiварызм атрымаў у канцы 1990-х гг., калі адбылося першае інстытуцыянальнае замацаванне «левага павароту» і на прэзідэнцкіх выбарах 1998 г. у Венесуэле перамог Уга Чавес, лідар баліварыянскага руху і галоўны ідэолаг балiварызму як канцэпцыі[2].
Станаўленне канцэпцыі балiварызма звязана з адраджэннем ідэй Сiмона Балівара і актывізацыяй левых сілаў у Лацінскай Амерыцы. У балiварыйцаў і іх лідара адсутнічае цэласная сістэма ідэй. Іх гледжанні вельмі разнастайныя. Яны ўяўляюць сабой мудрагелістую сумесь розных вучэнняў і тэорый: балiварызма, марксізму, нацыяналізму і ультралевiзны.
Балiварызм выбудоўваецца вакол ключавых ідэй, сфармуляваных Сімона Балівара, і дапаўняецца новымі сюжэтамі. Падмурак сучаснай плынi складаюць канцэпцыі «баліварыянскай рэвалюцыі», «дэмакратыі ўдзелу» і «сацыялізму XXI стагоддзя».
Разуменне рэвалюцыі ў поглядах балiварыйцаў эвалюцыянавала ад непасрэднага яго тлумачэння як гвалтоўнага змянення парадку рэчаў да працэсу глыбокай мірнай трансфармацыі.
Дэмакратыя ўдзелу _ гэта новая магутная дэмакратыя, больш эфектыўная, чым прадстаўнічая. У эканамічным кірунку гаворка ідзе пра ператварэнне ранейшых госкапiталiстычных прадпрыемстваў у прадпрыемствы новага тыпу з выразна выяўленай сацыяльнай скіраванасцю. У сацыяльнай сферы ставіцца задача скончыць з галечай, даць уладу бедным слаям грамадства, далучыць іх да ведаў[3].
У канцэпцыі ўнутранага палітычнага ладу назіраецца дуалізм: «суверэнітэт народа — шырокія паўнамоцтвы выканаўчай улады», а знешнепалітычная дактрына з’яўляецца цалкам цэласным утварэннем. Яе ядром служаць канцэпцыі шматпалярнага свету і развіццё лацінаамерыканскай інтэграцыі ў арганізацыю, накшталт Еўрапейскага Саюза, на аснове антыімперыялістычных і антыкапіталістычныя каштоўнасцяў[4].
Баліварыянская канцэпцыя «сацыялізму 21 стагоддзя» (або сацыялізму новага тыпу) сфарміравана ў рэчышчы лацінаамерыканскай левай палітычнай культуры. Яе спецыфіка складаецца ў дапушчэньні змяшанай уласнасці на сродкі вытворчасці пры вядучай ролі дзяржавы. Для венесуэльскага варыянту канцэпцыі сацыялізму характэрныя падкрэсленне нацыянальнай спецыфікі, павышаную ўвагу да сацыяльных і экалагічных праблем і ўзвядзенне ў прыярытэт прынцыпаў гуманізму. У балiварызме патрэбы асобнага чалавека ставяцца вышэй інтарэсаў карпарацый.
У балiварыйцаў існуе сваё бачанне палітычнага і сацыяльна-эканамічнага развіцця, якое адрозніваецца ад класічных уяўленняў. Галоўнай задачай для іх з’яўляецца будаўніцтва «Балiварыйскай рэспублікі». Згодна з перакананнях балiварыйцаў, новая рэспубліка павінна грунтавацца на гуманістычнай, самакіраванай і канкурэнтаздольнай эканоміцы. Гэтая трыяда расшыфроўваецца наступным чынам.