Юрай (Юр’я, Юрыла, Ярыла) — фальклорна-міфалагічны вобраз, ахоўнік вясны, сонца, цеплыні, урадлівасці і дзікай і свойская жывёлы. Імя хрысціянскага святога Георгія (Ягорыя, Юрыя) напластавалася на постаць язычніцкага бога Ярылы. Меркавана Юрай пераняў і некаторыя функцыі Вялеса — апекуна жывёл і нават гаспадара зімы («зімовы Юрай»). Уяўляўся прыгожым юнаком на кані.
Першапачатковае імя бога — Ярыла — перацярпела складаны сімбіёз з хрысціянскім імем Георгій. Народныя перакручванні апошняга (Ягорый, нават Грыгорый) у спалучэнні далі імя Юрай (Юр’я і нават Юрыла). У замовах носіць імя Юрый-Ягорый ці Юрый-Грыгорый.
У веснавых і юраўскіх песнях Юрай з’яўляецца ў наступных сюжэтных тыпах:
«Юр'я! Падай ключы, Юр'я! Юр'я! Нашто ключы? Юр'я! Юр'я! Зямлю адмыкаць. Юр'я! Юр'я! Нашто адмыкаць? Юр'я! Юр'я! Расу пушчаць. Юр'я! Юр'я! Нашто раса? Юр'я! Юр'я! Для каровак. Юр'я!».— (Gawrońska, с. 40—41, № 22. Зап. праф. Бр. Руткоўскі ў Свянцянскім п. )
Хлопец ці гурток дзяўчат сустракае Юрая ў дарозе, ён расказвае аб тым, як ездзіў па палях, сачыў за ўраджаем, і што хлебарод будзе багаты.
Юрай ходзіць па полі і моліць Бога, каб жыта добра радзіла, каб ліхатраўе было пабіта, каб Бог даў залатыя ключы адамкнуць зямлю.
Юр’ева матка просіць сына ўзяць ключы, адчыніць зямлю, выпусціць расу, каб было цёплае лета і буйнае жыта.
Песня заклікае Юр’я і Міколу абыйсці і даглядзець ўсё жыта, каб тое саспела.
Юр’еў конь, разгуляўшыся, разбівае камень ці арэх. Магчыма, у гэтым сюжэце прасочваюцца касмаганічныя матывы.
У Валачобных песнях пашыраны такі сюжэт: Бог збірае ўсіх святых на свята, але няма Юрая. Па яго выпраўляецца святы Ілля, але Юрай прыязджае сам, а на пытанне, дзе быў, адказвае, што даглядаў палі: цяпер дзе гара — там жыта капа, дзе лужок — там сена стажок[3].
У некаторых народных баладах і паданнях перамагае цмока — фактычна многія сюжэты паўтараюць гісторыю хрысціянскага правобраза Юрая — святога Георгія.
У народзе Юрай лічыўся гаспадаром над хатнімі і дзікімі звярамі. Вясной (канец красавіка — пачатак мая, калі святкавалі веснавы дзень Юр’я) актыўнасць ваўкоў зніжалася, але зімой (пачатак снежня, на «зімовага Юрая») яны зноў збіраліся ў стаі і рабіліся небяспечнымі для свойскай жывёлы і людзей. Людзі тлумачылі гэта тым, что вясной Юрай ездзіць на белым кані і замыкае ваўкам пашчы, а ў пачатку зімы ён вяртаў ваўкам свабоду. «Асенні Юрай адмыкае раты ваўкам, такім чынам, з гэтага дня крыважэрныя ваўкі пачынаюць хадзіць табунамі і нападаць на скаціну»[4]. З Юр’ем звязваўся першы выпас свойскай жывёлы. Калі першы раз выганялі кароў (6 мая, гэты дзень зваўся Галодны Юрай), на полі сцялілі хусту, клалі на яе хлеб з соллю і прасілі Юрая: «На табе, святы Юрый, хлеб-соль, пасі нашу скацінку». У замовах Юрая заклікалі даглядаць кароў, ездзіць на кані і «засякаць» жалезным мячом языкі ведзьмам, каб тыя не псавалі скаціну, «зажаць» пашчы дзікім драпежнікам і г.д. Таксама прасілі пасці коней і адганяць ад іх хлеўніка і цмока. У замовах жа ўжываецца словазлучэнне «юраўскія росы»[5].