Эндакрынная сістэма
Эндакрынная сістэма — сістэма рэгуляцыі дзейнасці ўнутраных органаў пры дапамозе гармонаў. Яе ўтварае група органаў, што выпрацоўваюць біялагічна актыўныя рэчывы (гармоны) і выдзяляюць іх у кроў і лімфу.
Падтрыманне пастаянства ўнутранага асяроддзя і ажыццяўленне асноўных жыццёвых функцый адбываецца пры ўдзеле біялагічна актыўных рэчываў. Так, гармоны ўтвараюцца ў залозах унутранай сакрэцыі і дастаўляюцца крывёй да ўсіх тканак і органаў чалавечага цела. Звязваючыся з рэцэптарамі клетак, гармоны змяняюць функцыянальную актыўнасць розных тканак, падладкоўваючы яе пад запыты арганізма. Акрамя таго, ныркі, лёгкія, страўнік і іншыя органы ўдзельнічаюць у выпрацоўцы гармонаў, якія аказваюць не толькі мясцовае ўздзеянне, але і ініцыіруюць утварэнне гармонаў у іншых органах і залозах.
Эндакрынная сістэма ўключае залозы ўнутранай сакрэцыі (гіпофіз, шчытападобную залозу, наднырачнікі і інш.). Яны выпрацоўваюць і выдзяляюць у кроў біялагічна актыўныя рэчывы, якія выконваюць функцыю рэгуляцыі практычна ўсіх працэсаў жыццядзейнасці. Залозы ўнутранай сакрэцыі ўтвараюць усе стэроідныя гармоны, гармоны шчытападобнай залозы і многія пептыдныя гармоны. Дыфузная эндакрынная сістэма прадстаўлена рассеянымі па ўсім арганізме эндакрыннымі клеткамі, якія прадуцыруюць гармоны. Практычна ў кожнай тканцы арганізму змяшчаюцца эндакрынныя клеткі.
У клетках гіпофіза выпрацоўваюцца гармоны, якія ўплываюць на нервовую сістэму, кантралююць дзейнасць іншых залоз унутранай сакрэцыі, уздзейнічаюць на функцыі тканак і органаў. Некаторыя гармоны сінтэзуюцца ў арганізме незалежна ад уплыву гіпофіза. Да іх адносяцца інсулін і глюкагон — гармоны падстраўнікавай залозы. Яны кантралююць узровень глюкозы ў крыві. Адрэналін і норадрэналін — гармоны мазгавога рэчыва наднырачнікаў — павышаюць крывяны ціск і стымулююць вугляводны абмен.
Вышэйшым цэнтрам рэгуляцыі дзейнасці эндакрыннай сістэмы з’яўляецца гіпаталамус — аддзел прамежкавага мозга, цесна звязаны з гіпофізам. Разам з гіпаталамусам істотную ролю ў падтрыманні на аптымальным узроўні розных параметраў унутранага асяроддзя арганізма адыгрываюць і некаторыя прадукты абмену рэчываў.
Літаратура
- Леанцюк А. Эндакрынная сістэма // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. — Мн.: БелЭн, 2004.
- Машчанка М. Біялогія: вучэб. дапам. для 9-га кл. устаноў агульн. сярэдн. адукацыі з бел. мовай навучання / М. В. Машчанка, А. Л. Барысаў; пер. з рус. мовы В. У. Клімко. — 3-е выд. — Мн.: Нар. асвета, 2011. ISBN 978-985-03-1531-1.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Эндакрынная сістэма
Сістэмы органаў
Эндакрынная сістэма
Вікіпедыя:Істотныя артыкулы