Экскаватар (ад лац.: excavare[1] — выдзёўбваць) — асноўны тып землярыйных машын, галоўным чынам для распрацоўкі і вымання мяккіх горных парод у масіве або скальных (у раздробненым стане), часцей за ўсё цвёрдых парод жалезных руд, каменнага вуглю (кар’еры) і выканання паргузачна-разгрузачных работ.
Канструкцыйна экскаватары складаюцца з працоўнага, хадавога і сілавога абсталявання (рухавіка), механізмаў іх прывада і кіравання, дапаможнага абсталявання, платформы з рамай, надбудовы кузава. Працоўнае месца экскаватара называюць забоем.