wd wp Пошук: ⬜

Сяргей Дзмітрыевіч Мяркураў

Сяргей Дзмітрыевіч Мяркураў (арм.: Մերկուրով Սերգեյ Դմիտրիի), (1881—1952) — савецкі армянскі скульптар-манументаліст. Дырэктар ДМВМ імя А. С. Пушкіна ў 1944—1949 гадах[5].

Акадэмік АМ СССР (1947)[6][7][8].

Народны мастак СССР (1943). Лаўрэат дзвюх Сталінскіх прэмій першай ступені (1941, 1951). Член УКП (б) з 1945 года.

Аўтар шматлікіх манументаў І. В. Сталіну (у тым ліку трох самых буйных на тэрыторыі СССР — у Ерэване (1950), на ўваходзе ў Канал імя Масквы (1937) і на ВДНГ (1939))[9][10] і У. і. Леніну[11]. Давёў да высокага мастацтва тэхніку пасмяротнай маскі [12].

Біяграфія

Раннія гады

Нарадзіўся Сяргей Мяркураў 26 кастрычніка (7 лістапада) 1881 года ў горадзе Аляксандропаль (цяпер Гюмры у Арменіі) у сям’і прадпрымальніка армяніна-халкіданіта.

У 1901 годзе скончыў рэальную вучылішча ў Тыфлісе і паступіў у Кіеўскі політэхнічны інстытут, але быў неўзабаве выключаны за ўдзел у палітычных хваляваннях.

Увосень 1902 года Мяркураў працягнуў адукацыю ў Швейцарыі на факультэце філасофіі Цюрыхскага ўніверсітэта. Тады ж упершыню быў на палітычных дэбатах з удзелам У. І. Леніна. Працягваючы вывучаць філасофію, Мяркураў стаў вучнем швейцарскага скульптара Адольфа Меера (Adolf Mayer). Неўзабаве па радзе апошняга Мяркураў паступіў у Мюнхенскую Акадэмію майстэрстваў, дзе вучыўся да 1905 года ў прафесара Вільгельма Рюмана (Wilghelm von Ruman). З восені 1905 года па 1907 год Мяркураў жыў і працаваў у Парыжы. У гэты перыяд Мяркураў пазнаёміўся са скульптурнымі працамі француза А. Радэна і бельгійца К. Меньё, што знайшло адлюстраванне ў яго ўласных працах.

Расія

У 1907 годзе, ужо быўшы скульптарам, Мяркураў вярнуўся ў Расію. Жыл у Тыфлісе і Ялце, увосень 1910 года пераехаў у Маскву і 7 лістапада быў запрошаны зрабіць пасмяротную маску Л. М. Талстога [13].

План «манументальнай прапаганды»

12 красавіка 1918 года СНК прыняў дэкрэт «Пра помнікі рэспублікі», а 30 ліпеня 1918 года зацвердзіў спіс імёнаў гістарычных дзеячаў, манументы якіх належыла ўсталяваць у гарадах Расіі. Да гэтага моманту ў майстэрні Мяркурава ўжо былі дзве гатовыя гранітныя статуі з гэтага спіса — Ф. М. Дастаеўскага, выкананая ў 1914 годзе на заказ мільянера Шарова, і Л. М. Талстога, выкананая ў 1912 годзе. Скульптура Дастаеўскага была задумана Мяркуравым у 1905 годзе, тады ён выляпіў каля 20 бюстаў пісьменніка, перш чым перайсці да матэрыяла статуі — шведскага граніта. Мадэллю для статуі Дастаеўскага быў А. М. Вярцінскі. Пра гэта кажуць сашчэпленыя ў жарснай немачы, як у П’еро Вярцінскага, рукі статуі[14].

Мяркураў прапанаваў Массавету гэтыя ўжо гатовыя статуі і адмысловая камісія, што ўзначальвалася А. В. Луначарскім, ухваліла іх па ўяўленні памагатага наркама маёмасцей рэспублікі Н. Вінаградава. Гэта быў першы вялікі поспех Мяркурава пры новай уладзе[15].

Сяргей Мяркураў у 1920-я гады быў членам масонскай ложы «Адзінае працоўнае братэрства»[9].

Перыяд культу асобы

Мяркураў стаў адным з першых скульптараў-манументалістаў, якія рэгулярна атрымоўвалі дзяржаўныя заказы на статуі Леніна і Сталіна. Ён стварыў велізарную колькасць гэтых манументаў. Яму прыналежыць першасць у стварэнні трох самых гіганцкіх па памерах: манумент у Ерэване вышынёй 49 метраў разам з пастаментам; у Дубне помнікі Леніну і Сталіну па два бакі ад уваходу ў Канал імя Масквы; і на ВСГВ у Маскве. Мастацтвазнаўцы эпохі з павагай адзначалі «асіра-вавілонскую» моц гэтых помнікаў. Але з сярэдзіны 1940-х гадоў скульптурныя выявы правадыроў саступалі месца працам іншых аўтараў — Томскага, Вучэціча і іншых. У 1952 годзе падчас рэканструкцыі ВСГВ у Маскве быў дэмантаваны манумент Сталіну, які абвальваўся.

У эпоху хрушчоўскай «адлігі» многія манументы Сталіну былі дэмантаваны ці знішчаны, з іх у Маскве захаваліся два — у Парку мастацтваў «Музеён» і ў двары ГТГ у Лаўрушынскім завулку.

Аж да Перабудовы Мяркураў быў вядомы ў гісторыі савецкай скульптуры як неперасягнены майстар стварэння выяў Леніна, многія з якіх не захаваліся. Але самы вялікі помнік Леніну захаваўся ў Дубне. У 2011 годзе быў адкрыты «новы» манумент Леніну ва Уфе — дакладная копія з аналагічнага помніка на Цвярскім плошчы.

Член УКП (б) з 1945 года.

С. Д. Мяркураў памёр 8 чэрвеня 1952 года. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках (пляцоўка № 2).

Зноскі

1 2 3 Great Russian Encyclopedia — Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 30 кастрычніка 2021.
↑ Меркуров Сергей Дмитриевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
↑ Sergei Dmitrievich Merkurov // RKDartists Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Меркуров Сергей Дмитриевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
↑ «Музей в годы войны»
↑ Меркуров С. Д. Архівавана 17 мая 2021.
↑ Дом-музей Сергея Меркурова
↑ Меркуров Сергей Дмитриевич
1 2 Меркуров Сергей Дмитриевич
↑ Меркуров, Сергей Дмитриевич
↑ Памятники Архівавана 24 кастрычніка 2007.
↑ Скульптор Сергей Меркуров Архівавана 6 чэрвеня 2014.
↑ Скульптура Музей Л. Н. Толстого
↑ Фёдор Достоевский, он же Александр Вертинский Архівавана 22 красавіка 2013. «Аргументы и Факты»
↑ Царям, героям, творцам, учёным… Архівавана 10 кастрычніка 2006.

Спасылкі