Гвардзейскім часцям, злучэнням і караблям уручаліся гвардзейскія баявыя сцягі. Для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў 21 мая 1942 года быў заснаваны нагрудны знак «Гвардыя», а для гвардзейцаў РСЧФ — прамавугольная пласцінка з муаравай стужкай аранжавага колеру з чорнымі падоўжнымі палосамі. Адначасова былі ўведзены гвардзейскія воінскія званні[1][2]. Перад воінскім званнем ваеннаслужачага, праходзілага вайсковую службу ў гвардзейскай вайсковыя часці, на гвардзейскім караблі, дадаецца слова «Гвардыі».
У РСЧА і РСЧФ на падставе загадаў Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання аб грашовым забеспячэнні асабовага склада, усяму начальніцкаму (вышэйшаму, старэйшаму, сярэдняму і малодшаму) складу гвардзейскіх фарміраванняў быў усталяваны паўтарачны, а байцам падвойны аклад утрымання.
18 верасня 1941 года па рашэнні Стаўкі ВГК загадам Наркама Абароны Саюза ССР ад 18 верасня 1941 года № 308, чатыром стралковым дывізіям СССР — 100-й, 127-й, 153-й і 161-й — «за баявыя подзвігі, за арганізаванасць, дысцыпліну і прыкладны парадак» былі прысвоены ганаровыя найменні «гвардзейскія», і яны былі пераназваны і ператвораны ў 1-ю, 2-ю, 3-ю і 4-ю гвардзейскія адпаведна[3][4].
19 чэрвеня 1942 года заснаваны гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, а 31 ліпеня 1942 года ўведзена ў дзеянне Палажэнне пра гвардыю Флоту СССР[1].
У далейшым у час вайны многія загартаваныя ў баях часці і злучэнні Чырвонай Арміі былі ператвораны ў гвардзейскія. Існавалі гвардзейскія палкі, дывізіі, карпусы і арміі.
Воінскія званні ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях і злучэннях, маюць прыстаўку «гвардыі» — напрыклад, «гвардыі курсант», «гвардыі маёр-інжынер», «гвардыі генерал-палкоўнік». У гады вайны ў ВМФ да воінскіх званняў ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях, дадаваліся словы «гвардыі» (для авіяцыі і берагавой абароны) — напрыклад, «гвардыі капітан», а таксама «гвардзейскага экіпажа» (для плаўсаставу) — напрыклад, «гвардзейскага экіпажа капітан першага рангу».[5]
Да канца вайны савецкая гвардыя ўключала 11 армій і 6 танкавых армій; 40 стралковых, 7 кавалерыйскіх, 12 танкавых, 9 механізаваных і 14 авіяцыйных карпусоў; 215 дывізій; 18 баявых караблёў і вялікая колькасць часцей розных відаў Узброеных Сіл і родаў войскаў[4].
У Вялікай Айчыннай вайне ганараваны ганаровага звання гвардзейскіх:
Званнямі гвардзейскіх былі ганараваны караблі і часці Рабоча-Сялянскага Чырвонага флота (РСЧФ) УС СССР: 18 надводных караблёў, 16 падводных лодак (ПЛ), 13 дывізіёнаў баявых катараў, дзве авіяцыйныя дывізіі, два зенітна-артылерыйскіх палкі, адна брыгада марской пяхоты, адна марская чыгуначная артылерыйская брыгада[1].
Пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны некаторая колькасць гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў базавалася ў Усходняй Еўропе. У прыватнасці, у Групе савецкіх акупацыйных войскаў у Германіі (пазней — ГСВГ, ЗГВ) дыслакавалася 139 гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў.
У мірны час пераўтварэнне аб’яднанняў, злучэнняў, часцей і караблёў у гвардзейскія не адбывалася. Аднак з мэтай захавання баявых традыцый гвардзейскія назвы, якія належалі часцям, караблям, злучэнням і аб’яднанням, пры іх расфарміраванні маглі перадавацца іншым аб’яднанням, злучэнням, часцям і караблям.
Пасля распаду Савецкага Саюза гвардзейскія часці, злучэнні і аб’яднанні захаваліся ў такіх постсавецкіх краінах, як Расія, Беларусь і Украіна.
Назва злучэння, карабля, часці | Флот, флатылія, фронт | Дата прысваення |
---|---|---|
2-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 71-й марской стралковай брыгады) | Зах. фр. | 5.01.42 |
1-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк | КБФ | 18.01.42 |
2-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС Паўночнага флоту (ператвораны з 72-га змяшанага авіяпалка) | СФ | 18.01.42 |
3-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 5-га знішчальнага авіяпалка) | КБФ | 18.01.42 |
4-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка) | КБФ | 18.01.42 |
3-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 75-й марской стралковай брыгады) | Сяўба.-Зах. фр. | 18.03.42 |
Гвардзейская падводная лодка Д-3 «Чырвонагвардзеец» | СФ | 3.04.42 |
Гвардзейская падводная лодка «К-22» | СФ | 3.04.42 |
Гвардзейская падводная лодка «М-171» | СФ | 3.04.42 |
Гвардзейская падводная лодка «М-174» | СФ | 3.04.42 |
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Каўказ» | ЧФ | 3.04.42 |
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Устойлівы» | КБФ | 3.04.42 |
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Марці» | КБФ | 3.04.42 |
Гвардзейскі тральшчык «Гафель» («Т-205») | КБФ | 3.04.42 |
5-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 2-га мінна-тарпеднага авіяпалка) | ЧФ | 3.04.42 |
6-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 8-га знішчальнага авіяпалка) | ЧФ | 3.04.42 |
4-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў | Зах. фр. | 3.04.42 |
14-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў | Зах. фр. | 3.04.42 |
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Крым» | ЧФ | 18.06.42 |
1-ы гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 61-га зенітна-артылерыйскага палка) | ЧФ | 18.06.42 |
2-і гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 6-га зенітна-артылерыйскага палка) | КБФ | 18.06.42 |
3-і асобны гвардзейскі артылерыйскі дывізіён | ЧФ | 18.06.42 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-205» | ЧФ | 1.03.43 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-303» | КБФ | 1.03.43 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-309» | КБФ | 1.03.43 |
Гвардзейская падводная лодка «Л-3» | КБФ | 1.03.43 |
1-ы гвардзейскі дывізіён бранякатараў | Волж. фл-я | 1.03.43 |
2-і гвардзейскі дывізіён бранякатараў | Волж. фл-я | 1.03.43 |
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Грукотны» | СФ | 1.03.43 |
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Кемлівы» | ЧФ | 1.03.43 |
Гвардзейскі тральшчык «Абаронца» | ЧФ | 1.03.43 |
7-ы гвардзейскі пікіровачна-штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 57-га штурмавога авіяпалка) | КБФ | 1.03.43 |
15-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 154-й марской стралковай брыгады) | Дон. фр. | 1.03.43 |
11-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 66-й марской стралковай брыгады) | Дон. фр. | 4.04.43 |
Гвардзейская падводная лодка «М-35» | ЧФ | 31.05.43 |
8-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 18-га штурмавога авіяпалка) | ЧФ | 31.05.43 |
9-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 24-га мінна-тарпеднага авіяпалка) | СФ | 31.05.43 |
10-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 71-га знішчальнага авіяпалка) | КБФ | 31.05.43 |
11-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 32-га знішчальнага авіяпалка) | ЧФ | 31.05.43 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-402» | СФ | 25.07.43 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-422» | СФ | 25.07.43 |
Гвардзейская падводная лодка «М-172» | СФ | 25.07.43 |
Гвардзейскі вартавы катар «СКА-065» | ЧФ | 25.07.43 |
1-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія (ператворана з 3-й знішчальнай авіядывізіі) | КБФ | 25.07.43 |
12-і гвардзейскі пікіровачна-бамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 73-га пікіровачна-бамбардзіровачнага авіяпалка) | КБФ | 22.01.44 |
13-і гвардзейскі далёкабамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 119-га разведвальнага авіяпалка) | ЧФ | 22.01.44 |
3-і асобны гвардзейскі зенітна-артылерыйскі дывізіён (ператвораны з 2-га асобнага зенітна-артылерыйскага дывізіёна) | КБФ | 22.01.44 |
1-я марская артылерыйская чыгуначная брыгада (ператворана з 101-й марской артылерыйскай чыгуначнай брыгады) | КБФ | 22.01.44 |
1-ы гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў | КБФ | 22.02.44 |
1-ы гвардзейскі дывізіён вартавых катараў | КБФ | 22.02.44 |
2-гі гвардзейскі дывізіён малых паляўнічых за падводнымі лодкамі | СФ | 1.04.44 |
2-я гвардзейская мінна-тарпедная авіяцыйная дывізія (ператворана з 1-й мінна-тарпеднай дывізіі) | ЧФ | 5.05.44 |
Гвардзейская падводная лодка «З-33» | ЧФ | 22.07.44 |
Гвардзейская падводная лодка «Щ-215» | ЧФ | 22.07.44 |
Гвардзейская падводная лодка «М-62» | ЧФ | 22.07.44 |
2-і гвардзейскі дывізіён катараў-тральшчыкаў | КБФ | 29.07.44 |
14-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка) | КБФ | 29.07.44 |
Гвардзейская падводная лодка «З-56» | СФ | 23.02.45 |
3-і асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў | Дн. фл-я | 30.06.45 |
2-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў | ТОФ | 22.08.45 |
Гвардзейскі вартавы карабель «СКР-2» | ТОФ | 22.08.45 |
37-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк | ТОФ | 22.08.45 |
13-я гвардзейская брыгада марской пяхоты | ТОФ | 22.08.45 |
355-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты | ТОФ | 22.08.45 |
3-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў | ТОФ | 26.08.45 |
Гвардзейскі вартавы карабель «Завея» | ТОФ | 26.08.45 |
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Ахоцк» | ТОФ | 26.08.45 |
Гвардзейскі тральшчык «Т-278» | ТОФ | 26.08.45 |
Гвардзейскі тральшчык «Т-281» | ТОФ | 26.08.45 |
17-ы гвардзейскі бліжнебамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 34-га пікіровачнага авіяпалка) | ТОФ | 26.08.45 |
26-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк | ТОФ | 26.08.45 |
50-ы асобны гвардзейскі разведвальны авіяцыйны полк | ТОФ | 26.08.45 |
52-і гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк | ТОФ | 26.08.45 |
365-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты | ТОФ | 26.08.45 |
140-ы гвардзейскі разведвальны атрад | ТОФ | 26.08.45 |
19-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС ВМФ | ТОФ | 28.08.45 |
61-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк | ТОФ | 28.08.45 |
3-й асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў | КАФ | 30.08.45 |
1-ы гвардзейскі атрад бранякатараў | КАФ | 30.08.45 |
Гвардзейскі манітор «Свярдлоў» | КАФ | 30.08.45 |
Гвардзейскі манітор «Сун-Ят-Сен» | КАФ | 30.08.45 |
Гвардзейская кананерская лодка «Чырвоная Зорка» | КАФ | 30.08.45 |
Гвардзейская кананерская лодка «Пралетарый» | КАФ | 30.08.45 |
2-я гвардзейская марская артылерыйская чыгуначная брыгада | КБФ | 15.09.45 |
11-я асобная гвардзейская чыгуначная артылерыйская батарэя | КБФ | 15.09.45 |
22-гі гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 6-га знішчальнага авіяпалка) | ТОФ | 26.09.45 |
Парадак і правілы напісанні сапраўднай назвы вайсковага фарміравання ў УС СССР і НД Расіі рэгламентуюцца загадамі адпаведна Міністра абароны СССР (НКА СССР, ВМ СССР) і Міністра абароны Расійскай Федэрацыі.
Савецкая гвардыя на Вікісховішчы |