Мікалай Віктаравіч Кучук (нар. 5 лютага 1958, Дрыбін, Магілёўская вобласць) — вучоны-генетык, доктар біялагічных навук, прафесар, акадэмік НАН Украіны, дырэктар Інстытута клетачнай біялогі і генетычнай інжынерыі НАН Украіны.
Нарадзіўся ў Дрыбіне Магілёўскай вобласці ў сям’і Віктара Фёдаравіча Кучука (1927—2011), які працаваў будаўніком-прарабам. Маці — Надзея Сцяпанаўна (1933—2005) працавала фельчарам-акушэркай, яна родам з вёскі Бір Дрыбінскага раёна.
Скончыў у 1975 г. Мсціслаўскую СШ № 1 у г. Мсціславе Магілёўскай вобласці, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт па спецыяльнасці «біялогія» ў 1980 годзе. З 1980 па 1985 гг. працаваў у Беларускім НДІ земляробства (г. Жодзіна).
У 1985 годзе паступіў у аспірантуру Інстытута батанікі АН УССР. У 1990 годзе абараніў дысертацыю на суісканне вучонай ступені кандыдата біялагічных навук па спецыяльнасці «генетыка» на тэму «Получение и анализ трансгенных и трансгеномных растений в семье „Fabaceae“». Гэта дысертацыя ў той час была адной з першых у галіне генетычнай інжынерыі раслін у СССР[1].
З 1990 г. працуе ў Інстытуце клетачнай біялогіі і генетычнай інжынерыі, дзе М. В. Кучук прайшоў шлях ад старэйшага інжынера да дырэктара інстытута. У 1998 г. абараніў дысертацыю на суісканне вучонай ступені доктара біялагічных навук на тэму «Использование приемов генетической инженерии и клеточной биологии для получения новых форм у видов из семейства бобовых и у некоторых других растений».
З 2006 г. — прафесар, з 2009 г. — член-карэспандэнт НАН Украіны, з 2021 г. — акадэмік НАН Украіны па аддзяленню агульнай біялогіі.
Мікалай Кучук распрацаваў метады генетычнай трансфармацыі шляхам электрапарацыі пратапласт і атрымаў трансгенныя расліны люцэрны і соі. Ён прапанаваў і выпрабаваў метад, які павышае рэгенерацыйную здольнасць люцэрны і гароха за кошт увядзення генаў біясінтэзу ў фітагармоны шляхам генетычнай трансфармацыі мутантам «shooty» аграбактэрыі («Agrobacterium tumefaciens»).
Прымаў актыўны ўдзел у арганізацыі праграмы па скрынінгу на біялагічную актыўнасць сярод відаў раслін розных рэгіёнаў свету з мэтай стварэння высокаэфектыўных фармацэўтычных і сельскагаспадарчых прэпаратаў (усяго было даследавана больш за 12 тыс. відаў, што складае 3 % сусветнай флоры). Збіраў віды ў многіх краінах свету, у тым ліку ў Гане.
Пад яго кіраўніцтвам быў створаны Нацыянальны банк зародкавай плазмы ў выглядзе культур тканін рэдкіх відаў раслін і відаў, якія маюць каштоўнасць для біятэхналагічных даследаванняў (больш за 2 тыс. відаў). Гэты банк быў прызнаны нацыянальным здабыткам Пастановай Кабінета Міністраў Украіны № 527 ад 1.04.1999 г.
Мікалай Кучук — аўтар больш за 260 навуковых прац, у тым ліку манаграфіі па генетычнай інжынерыі раслін, сааўтар раздзелаў у 2-х навучальных кнігах, выдадзеных за мяжой.
Мае 3 міжнародных патэнта, аўтарскія пасведчання СССР і патэнты Украіны[2].
Пад яго кіраўніцтвам абаранілі дысертацыі два доктара навук і 13 кандыдатаў навук. Зараз кіруе дактарантамі і аспірантамі.
Мікалай Кучук абіраўся віцэ-прэзідэнтам Украінскага таварыства генетыкаў і селекцыянераў, зараз — намеснік галоўнага рэдактара часопіса «Цитология и генетика», член рэдкалегіі часопісаў «Физиология и биохимия культурных растений», «Вестник Украинского общества генетиков и селекционеров» і «Biotechnologia Acta»[3].