Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны (англ.: International Society for Krishna Consciousness, МТСК) таксама вядомае як Рух Харэ Крышна — індуісцкая вайшнаўская рэлігійная арганізацыя,[1][2][3][4][5][6] заснаваная ў 1966 годзе ў Нью-Ёрку Бхакціведантай Свамі Прабхупадай[1][7] з мэтай пропаведзі санатана-дхармы.[8]
Па сваім веравучэнні і духоўным практыкам Рух Харэ Крышна прыналежыць да манатэістычнай традыцыі гаўдыя-вайшнавізма,[2][9][10] якая з’яўляецца адной з галін вайшнавізму - пераважнага кірунку ў індуізме.[11] Паслядоўнікі гаўдыя-вайшнавізму лічаць Крышну вярхоўнай выявай Бога і вядомыя як крышнаіты ці вайшнавы.[11] Філасофія і багаслоўе гаўдыя-вайшнавизма грунтуюцца на такіх святых тэкстах індуізму, як «Бхагавад-гіта» и «Бхагавата-пурана», якія, паводле рэлігійнай традыцыі індуізму, былі напісаны больш 5000 гадоў назад. Канчаткова веравучэнне і практыка, выкарыстоўваная цяпер Рухам Харэ Крышна склалася напачатку XVI стагоддзі ў вучэнні Шры Чайтанні Махапрабху (1486—1534), прызнаванага гаудыя-вайшнавамі на аснове Святых пісанняў - Ведаў, Самім Крышнай. Ён абвясціў, што ўніверсальным духоўным шляхам усіх людзей, незалежна ад веравызнання, паходжанні і нацыянальнасці, з’яўляецца бхакці-ёга, “шлях кахання і адданасці ў служэнні Богу”,[7] Асноўным выглядам духоўнай практыкі Чайтання абвясціў калектыўны спеў ведычнай мантры «Харэ Крышна Харэ Крышна Крышна Крышна Харэ Харэ Харэ Рама Харэ Рама Рама Рама Харэ Харэ», з дапамогай якой чалавек навучаецца ўваходзіць ў трансцэндэнтны стан свядомасці (“самадхі”), які прызнаецца Ведамі як самы натуральны стан свядомасці і адчувае абсалютную асалоду і каханне. З дапамогай гэтай маха-мантры (малітвы) вайшнавы просяць Вярхоўнага Бога (Крышну) і Яго ўвасобленую энергію Кахання (Хару - Шры Радху) даць ім магчымасць з каханнем служыць Богу і іншым жывым істотам. Вонкава правільнае апяванне мантры “Харэ Крышна” павінна выявіцца ў адносінах з атачальнымі ў выглядзе павагі, веры, даверы і каханні, асновай чаго з’яўляецца чысціня, літасць, аскетызм (здольнасці ахвяраваць сабой дзеля блізкага) і праўдзівасць у характары.
На сённяшні дзень, Рух Харэ Крышна мае больш 400 храмаў па ўсім свеце, а таксама 60 сельскагаспадарчых абшчын, 50 школ і 60 вегетарыянскіх рэстаранаў. За апошнія два дзесяцігоддзі, Рух Харэ Крышна выпрабаваў найвялікі рост і набыў шмат паслядоўнікаў у краінах Усходняй Еўропы і ў Індыі.[10]
Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны часта выступае аб’ектам акадэмічных даследаванняў. Клаус Клостэрмаэр, нямецка-канадскі релігіявед і індолаг, прафесар Манітобского ўніверсітэта ў Канадзе характарызуе Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны як «самае праўдзіва індуісцкае з усіх шматлікіх індыйскіх рухаў на Захадзе»,[12] а Гэвін Флад, прафесар індуізму і параўнальнага рэлігіязнаўства ў Оксфардскім універсітэце сцвярджае, што «Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны з поўным правам лічыць сябе спадчыннікам сапраўднай ведычнай традыцыі».[13] Навукоўцы адзначаюць, што як у Індыі, так і за яе межамі, Рух Харэ Крышна карыстаецца падтрымкай індуісцкіх культурных і грамадскіх арганізацый,[14] якія шануюць унёсак Руху Харэ Крышна ў распаўсюд індуісцкай рэлігіі і ведычнай культуры.[15][16]
Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны атрымала пахвальныя водгукі ад лідараў Рэспублікі Індыя.[14] Па меркаванні дзявятага прэзідэнта Індыі Шанкара Даял Шармы, Міжнароднае таварыства свядомасці Крышны ўнесла значны ўнёсак у «распаўсюд паслання бхакці па ўсім свеце»,[17] а «дзейнасць Руху Харэ Крышна засяроджана на адраджэнні згубленых ведаў і ўсведамленні нашымі людзьмі сваёй вялікай духоўнай і культурнай спадчыны…»[18] Паводле Ш. Д. Шарме, заснавальнік Міжнароднага таварыства свядомасці Крышны Бхакціведанта Свамі Прабхупада, «вынікаючы прыкладу Шры Чайтаньі Махапрабху з рашучасцю і адданасцю прапаведаваў пасланне свету і гармоніі…»[18] і яго праца «прынесла новы сэнс у жыцці тысяч людзей».[18] У 1998 годзе тагачасны прэм’ер-міністр Індыі Атал Біхары Ваджпаі назваў вандраванне Бхакціведанты Свамі Прабхупады ў 1965 годзе з Індыі ў ЗША і заснаванне ім Міжнароднага таварыства свядомасці Крышны «адным з найвялікіх духоўных падзей XX стагоддзі».
Рух Харэ Крышна часта падвяргаецца крытыцы расійскага праваслаўнага антыкульціста А. Л. Дворкіна.
МТСК было створана па ўзоры традыцыйных ведычных манаскіх ордэнаў (“матхаў”). Матх (у перакладзе з бенгалі - вайшнаўскі манастыр). У ведычнай культуры, ва ўмовах адсутнасці буйных “цэркваў”, гістарычна заўсёды пераважалі “малыя” арганізацыйныя формы з моцнай дэцэнтралізацыяй.[17] Вышэйшы кіравальны орган знаходзіцца ў Маяпуры (Заходняя Бенгалія, Індыя).
Крышнаіты прытрымліваюцца чатырох прынцыпаў, яны суадносяцца з пералічанымі ў святых тэкстах індуізму чатырма асновамі брахманской культуры, якія лічацца слупамі дхармы:[19]
Рэлігійная практыка паслядоўнікаў Таварыства свядомасці Крышны традыцыйная і мала чым адрозніваецца ад практыкі іншых школ вайшнавізму. Яна складаецца з паўтарэння і спеваў гімнаў (мантр), пакланення скульптурным малюнкам Крышны, правядзення ягьи (вогненных ахвярапрынашэнняў), самскар (бытавых абрадаў) г.д.[20]
Галоўнай ведычнай мантрай лічыцца маха-мантра “Харэ Крышна”, яна гучыць так:
“Харэ Крышна, Харэ Крышна, Крышна Крышна, Харэ Харэ, Харэ Рама, Харэ Рама, Рама Рама, Харэ Харэ” Мантру «Харэ Крышна» можна паўтараць ўнутрана ў розуме, шэптам дзеля сябе (джапа) або гучна апяваць пад акампанемент музычных інструментаў (киртана). Бхакціведанта Свамі Прабхупада кажа аб практыцы паўтарэння мантры «Харэ Крышна» наступнае: “Свядомасць Крышны не з’яўляецца чымсьці штучна навязаным розуму. Гэта свядомасць - першапачатковая, натуральная энергія жывой істоты. Калі мы слухаем трансцэндэнтны гук мантры Харэ Крышна, гэта свядомасць адраджаецца. Гэты найпросты метад медытацыі рэкамендаваны дзеля цяперашняй эпохі. Можна пераканацца на практыцы, што паўтор гэтай маха-мантры, ці вялікай песні вызвалення, дазваляе адразу ж адчуць трансцэндэнтны экстаз, які прыходзіць непасрэдна з духоўнай сферы. Паўтарэнне мантры Харэ Крышна адбываецца на духоўным узроўні, таму гэтая гукавая вібрацыя выходзіць за рамкі ўсіх ніжэйшых узроўняў свядомасці: пачуццёвага, разумовага і інтэлектуальнага. Таму кожны можа прыняць удзел у спевах і паўторы мантры, і дзеля гэтага не патрабуецца валодаць ніякімі асаблівымі якасцямі “.