wd wp Пошук:
    ⬜

    Латвійская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка

    Не блытаць з рэспублікай у складзе СССР.

    Латві́йская Сацыялісты́чная Саве́цкая Рэспу́бліка (лат.: Latvijas Sociālistiskā Padomju Republika) — кароткатэрміновае дзяржаўнае ўтварэнне ў форме сацыялістычнай рэспублікі, утворанае падчас вайны за незалежнасць Латвіі і якое існавала на тэрыторыі сучаснае Латвіі. Абвешчаная 17 снежня 1918 года пры палітычнай, эканамічнай і ваеннай падтрымцы рэжыму Уладзіміра Леніна ў Расіі. Кіраўніком ураду з’яўляўся пісьменнік, юрыст і адзін з арганізатараў Камуністычнай партыі Латвіі Петэрыс Стучка.

    Утварэнне

    24 снежня 1917 года ў горадзе Валка Выканаўчы камітэт Савету рабочых, салдацкіх і беззямельных дэпутатаў Латвіі прыняў дэкларацыю пра самавызначэнне Латвіі, у выніку чаго было ўтворана дзяржаўнае ўтварэнне, вядомае як Рэспубліка Іскалата. Старшынёй урада быў прызначаны Фрыцыс Розіньш. Улада рэспублікі распаўсюджвалася на рэгіёны Латвіі, не занятыя нямецкімі войскамі, аднак у пачатку наступнага года нямецкія войскі занялі ўсю тэрыторыю сучаснай Латвіі.

    Пасля падпісання 3 сакавіка 1918 года Брэсцкага міру, паводле якога замацоўвалася адпадзенне ад Расіі Балтыі, курляндскі (поўдзень Латвіі) і ліфляндскі (поўнач Латвіі без Латгаліі) соймы мясцовай арыстакратыі нямецкага паходжання 8 і 12 сакавіка адпаведна абвясцілі ўтварэнне Курляндскага і Лівонскага герцагстваў на тэрыторыях Курляндскай, Ліфляндскай і Эстляндскай губерняў. Нямецкае камандаванне Обер-Осту прапаноўвала аб’яднаць гэтыя ўтварэнні ў асабістай уніі з Прусіяй, разлічваючы на дапамогу мясцовых немцаў. Увосень 1918 года новае герцагства было прызнана нямецкім імператарам[2]. Неўзабаве, 9 лістапада 1918 года ў Германіі адбылася рэвалюцыя і была абвешчаная рэспубліка. Новае кіраўніцтва аддало загад пра вывад нямецкіх войскаў з Балтыі і герцагства спыніла сваё існаванне.

    У той жа час 18 лістапада 1918 года Народнай радай на чале з Карлісам Улманісам і Янісам Чакстэ, якія прадстаўлялі шэраг латвійскіх партый і арганізацый, грунтуючыся на раней прынятых рэзалюцыях, была абвешчаная незалежная Латвійская Рэспубліка. Гэты дзень лічыцца Днём Незалежнасці ў сучаснай Латвіі. 7 снежня немцы афіцыйна перадалі свае паўнамоцтвы новаму ўраду на чале з Улманісам[3].

    17 снежня гэтага ж года выйшаў маніфест Часовага працоўна-сялянскага ўрада Латвіі, лідарам якога быў Петэрыс Стучка. Гэтым маніфестам аб’яўлялася ўстанаўленне савецкае формы ўлады. Узброеныя сілы Латвійскае Сацыялістычнае Савецкай Рэспублікі, якія складаліся з членаў г.зв. Латышскіх стралкоў і іншых частак Чырвонай арміі, здолелі хутка захапіць большую частку тэрыторыі сучаснай Латвіі, пакінуўшы пад кантролем часовага ўрада на чале з Карлісам Улманісам невялікі фрагмент тэрыторыі вакол гораду Ліепая, што на паўднёвым захадзе краіны. 3 студзеня была занятая Рыга, 13 студзеня ў Рызе адбылося абвяшчэнне Латвійскае Сацыялістычнае Савецкай Рэспублікі.

    22 снежня 1918 года Уладзімір Ленін падпісаў «Дэкрэт Савета Народных Камісараў пра прызнанне незалежнасці Латвійскай Савецкай Рэспублікі Латвіі», паводле якога абвяшчалася, у прыватнасці, даручэнне ваенным і грамадзянскім уладам Расіі дапамагаць савецкаму ўраду Латвіі ў авалоданні ўсёй тэрыторыяй краіны[4]. У савецкай гістарыяграфіі гэтая дата лічылася пачаткам латвійскае дзяржаўнасці, яна ж працягвае лічыцца падобнай датай і ў гістарыяграфіі сучаснай Расіі[5].

    Палітыка

    Урад Стучкі працягнуў ажыццяўленне камуністычных рэформ і палітыкі, распачатых пры ліквідаваным раней урадзе г.зв. Іскалата. Некаторыя рэформы, такія як экспрапрыяцыя ўласнасці «буржуазіі» (то бок, сярэдняй і вышэйшае класаў), напачатку мелі папулярнасць серад насельніцтва краіны. Разам з гэтым, урад Стучкі прыняў рашэнне пра нацыяналізацыю сельскагаспадарчых надзелаў, што прывяло да незадавальнення ўрадам ЛССР серад сялян і цяжкіх эканамічных наступстваў у гарадох. Гэта прываяло, у сваю чаргу, да адмовы сялян у пастаўкі прадуктаў харчавання на ўрадавых умовах, з-за чаго недахоп харчу ў гарадох стаў крытычным. У гарадскай мясцовасці пачаўся голад, урад пачаў тэрор па гарадскіх і сельскіх раёнах у пошуках контрарэвалюцыянераў, якія нібыта былі вінаваты ў праліках ураду. Серад падобных захадаў адзначылася, у прыватнасці, існаванне рэвалюцыйных трыбуналаў.

    Ліквідацыя

    Вясною 1919 года ўрад Улманіса атрымаў падтрымку нямецкіх фарміраванняў Фрайкора і здолеў аднавіць кантроль над страчанымі тэрыторыямі. 22 мая гэтага ж года войскі ўрада Латвійскай Рэспублікі ўзялі пад кантроль Рыгу, у выніку чаго сілы ЛССР былі адкінуты на ўсход краіны ў Латгалію, якая потым у пачатку 1920 года была адвавана сумесным латвійска-польскім наступам. У выніку гэтага наступу былі ўзяты Дзвінск і Рэжыца (сучасн. Рэзэкнэ), з прычыны чаго ЛССР спыніла сваё існаванне.

    11 жніўня 1920 года ўрад Латвійскай Рэспублікі падпісаў з РСФСР Мірны дагавор між Расіяй і Латвіяй, такім чынам Расія прызнала незалежнасць Латвіі і прызнала ўрад Латвійскай Рэспублікі ў якасці яе паўнапраўнага палітычнага прадстаўніка. Разам з гэтым, у дамове падкрэслівалася адсутнасць якіх-небудзь прэтэнзій датычна латвійскага народа і зямлі[6].

    Зноскі

    1. ↑ Сайт дзяржаўнай мовы Латвіі (Valsts valoda).. Latviajs Padomju Valdības dekrēts par oficiālos rakstos lietojamām valodām(лат.) . Valsts valoda (8 сакавіка 1919). Праверана 15 студзеня 2014.
    2. ↑ W. S. Hein. Baltic States: A Study of Their Origin and National Development, Their Seizure and Incorporation Into the U.S.S.R. : Third Interim Report of the Select Committee on Communist Aggression, House of Representatives, Eighty-third Congress, Second Session. — 1954. — 537 с.
    3. ↑ John Hiden. The Baltic States and Weimar Ostpolitik. — Cambridge University Press, 2002. — 292 с.
    4. ↑ Министерство иностранных дел СССР. Документы внешней политики СССР. — М.: Государственное издательство политической литературы, 1959. — Т. 1 (7 ноября 1917 г. — 31 декабря 1918 г.). — С. 621-622.
    5. ↑ Под ред. проф. О. И. Чистякова. І // История отечественного государства и права. Учебник. — М.: БЕК, 1999. — С. 87. — 360 с.
    6. ↑ Министерство иностранных дел СССР. Документы внешней политики СССР. — М.: Государственное издательство политической литературы, 1959. — Т. 3 (1920.07.1 — 1921.03.18). — С. 101-116.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (6):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Гістарычныя дзяржавы Прыбалтыкі
    Зніклі ў 1920 годзе
    Латвійская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка
    З’явіліся ў 1918 годзе
    Гісторыя Латвіі