Жырона
У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Жырона (значэнні).
Жырона (катал.: Girona), Херона (ісп.: Gerona) — горад на паўночным усходзе Іспаніі, у аўтаномнай супольнасці Каталонія, цэнтр аднайменнай правінцыі Жырона і каталонскай камаркі Жыронес. Насельніцтва на 2011 год — 96722 чалавек. Размешчаны каля зліцця рэк Тэр і Аньяр. Чыгуначны вузел. Міжнарожны аэрапорт Жырона-Коста-Брава[1].
Гісторыя
Горад заснаваны каля 77 да н.э. рымлянамі пад назвай Герунда (лац.: oppidum Gerunda) на месцы паселішча ібераў; выконваў ролю ваеннага ўмацавання на рымскай дарозе, вядомай пасля як дарога Аўгуста (Via Augusta)[1]
З пачатку 5 ст. н.э. буйны рэлігійны цэнтр Каталоніі. Каля 714 года Жырона захоплена арабамі; у 785 годзе заваявана Карлам I Вялікім, тады ж горад і навакольныя землі былі вылучаны ў адно з 14 графстваў Каталоніі. З 793 ізноў пад уладай арабаў, у 797 адваявана каралём Аквітаніі Людовікам Набожным. У 878 граф Віфрэд Касматы ўключыў графства Жырона ў склад Барселонскага графства, якое з 1137 стала часткай Арагона. У 12-13 стст. Жырона — цэнтр вывучэння кабалістыкі; мясцовая іўдзейская абшчына была самай шматлікай у Каталоніі. З 1351 герцагства, Педра IV Цырымонны дараваў тытул герцага Жыроны свайму першынцу, інфанту Хуану, з 1414 прынцыпат, Фернанда I Арагонскі дараваў тытул прынца Жыроны старэйшаму сыну Альфонса. У 1446 Альфонса V Вялікадушны заснаваў у горадзе вышэйшую навучальную ўстанову «Эстудзі жэнераль», якая дзейнічала да 1717 года[1]
У 17-18 стст. Жырона больш за 20 разоў падвяргалася аблозе і пераходзіла з рук у рукі падчас франка-іспанскіх войнаў; праславілася гераічнай абаронай 1809 года, калі яе гарнізон пры падтрымцы насельніцтва на працягу 7 месяцаў, з 12 мая па 11 снежня, супрацьстаяў спробам французаў авалодаць горадам. 21 красавіка 1990 спадчыннік іспанскага прастола, Філіп Бурбон, першым з дынастыі Бурбонаў прыняў тытул прынца Жыроны[1]
Славутасці
У старой частцы Жыроны, якая амфітэатрам спускаецца да правага берага р. Аньяр, захаваліся:
- руіны іберыйскіх сцен (5-4 стст. да н.э.) і частка гарадскіх сцен 11-18 стст. з брамай Сабрэпортэс і Св. Хрыстафора;
- раманскія цэрквы Сан-Перу-дэ-Гальіганс (каля 10 ст., клуатр са скульптурай 12 ст.; цяпер Археалагічны музей), Св. Мікалая (12 ст.);
- т.з. Арабскія лазні (кан. 12-13 стст.);
- рамана-гатычная царква Св. Фелікса Жыронскага (1215—1318; вежа — 1392; фасад 17 ст.; гатычны клуатр — 1357-68; у інтэр’еры — раннехрысціянскія саркафагі; капліца Св. еп. Нарцыса); * манастыры Св. Данііла (раманскі клуатр), Св. Дамініка (гатычная царква — 1253—1349; клуатр — 1276);
- гатычны сабор Маці Божай (1312—1598; сяўба. вежа 11 ст.; барочны заходні партал — 1730-33, арх. П. Коста; галоўны алтар — 1320-58; вітражы 14-16 стст.; музей сабора) з раманскім клуатрам (каля 1080—1120, фігуратыўныя капітэлі і фрызы сяр. 12 ст.);
- былы палац біскупа (фасад — 1642; цяпер Епархіяльны музей, заснаваны ў 1942);
- сярэдневяковая забудова яўрэйскага квартала.
Стары горад з новымі кварталамі левабярэжжа (забудова 19-20 стст.) злучаюць шматлікія масты: пешаходны металічны (1876-77, інж. А. Г. Эйфель) і інш[1]
Культура
У горадзе знаходзіцца ўніверсітэт (1991). Дзейнічаюць Музей гісторыі горада (1981), Археалагічны музей (1857), Музей мастацтваў (1976), Музей кіно (1998), Музей гісторыі іўдзеяў (2000). Муніцыпальны тэатр (1769)[1]
Эканоміка
Прадпрыемствы тэкстыльнай, хімічнай, харчовай прамысловасці, вытворчасць электроннага абсталявання, апрацоўка корку. Вінаробства. Турызм[1]
Вядомыя асобы
Зноскі
- 1 2 3 4 5 6 7 Жерона // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2004—.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жырона
Катэгорыя·Жырона
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Муніцыпалітэты правінцыі Жырона
Category:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96 %D0%B7 %D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%96
Катэгорыя·Населеныя пункты паводле алфавіта
Катэгорыя·Гарады Каталоніі
Катэгорыя·Нявызначаная краіна (тэлефонны код)