wd wp Пошук: ⬜

Вялікі бухарэсцкі пажар

44°25′51″ пн. ш. 26°05′53″ у. д. H G Я O

Вялікі бухарэсцкі пажар (рум.: Focul cel mare) — найбуйнейшы ў гісторыі Бухарэста пажар, які адбыўся 23 сакавіка 1847 года. З-за пажару згарэлі 1850 будынкаў[1] (каля трэцяй часткі горада); па словах гаспадара Валахіі Георгія III Дзмітрыя Бібеску(руск.) бел., у выніку пажару пацярпела найбольш населеная і багатая частка горада[2] — цэнтральная, дзе было мноства драўляных двухпавярховых будынкаў купцоў і рамеснікаў, чые майстэрні размяшчаліся на першым паверсе, а жылыя памяшканні — на другім[3].

Перадгісторыя

У XIX стагоддзі значная частка Бухарэста была забудавана драўлянымі дамамі, якія разам з вузкімі вуліцамі ўяўлялі вялікую пагрозу для жыхароў у выпадку пажару. З часоў фанарыётаў(руск.) бел. існавала пастаянная небяспека пажару, таму па распараджэнні турэцкага агі(руск.) бел. вакол яго рэзідэнцыі пастаянна дзяжурылі людзі[4]. Пасля прыняцця Арганічнага рэгламенту ў Валахіі з’явіліся пажарныя, абсталяваныя заходнееўрапейскімі воднымі помпамі[4].

Пажар

Пажар пачаўся днём у доме ключніцы Зойцы Другэнескі ля падвор’я епіскапа Бузэў у царкве Святога Дзімітрыя[5]. З-за моцнага паўднёвага ветру агонь распаўсюдзіўся па трохвугольнаму вучастку: адзін кут знаходзіўся ў доме, дзе пачаўся пажар; адзін бок гэтага кута праходзіў праз Курця-Веке і Бухарестскую пушкарню; другі ішоў праз Ліпскань(руск.) бел., карчму Святога Георгія[5] і манастыр Святога Георгія. Агонь вырваўся на ўскраіну горада, але там ён ужо не мог так хутка распаўсюджвацца, паколькі плошчы двароў там былі большымі[5]. Рэшта горада не згарэла дзякуючы ўмяшанню пажарных, якім дапамагалі салдаты[6].

Аднак у выніку пажару была нанесена вялікая шкода: згарэла махала (раён) Святога Дзімітрыя, выгарэлі дашчэнту вуліцы Французская, Нямецкая і Шэлары, пушкарня на Кветкавай плошчы, Ліпскань (ад Пікала да Маркітані), Ханул-луі-Замір, царква Бэрэцыя, карчма Папазогла, новая і старая Царквы Святога Георгія, раёны Тыргул-Кукулуй, Махалауа-Стелей, Удрыкані, Страсной Пятніцы, Лукакі, Святога Стэфана і іншыя[5]. Выгарала 158 730 квадратных сажняў (61,38 га), загінула 15 чалавек. Знішчана 1850 будынкаў: 686 жылых дамоў, 1142 магазін, 10 шынкоў і 12 цэркваў[7]. Памер шкоды — 100 мільёнаў лееў [7].

Аднаўленне

Фінансы

Пасля тушэння пажару ўлады заняліся аднаўленнем горада. Георгій III Бібеску ўнёс асабіста 6 тысяч лееў, а ўсяго было сабрана 2 млн. 200 тысяч леяў, у тым ліку[8]:

500 тысяч лееў ад Румынскай праваслаўнай царквы, чвэрць ад яе гадавога даходу
220 тысяч лееў ад Нацыянальнага Банка, увесь даход
700 тысяч лееў ад румынскіх манастыроў Грэчаскай праваслаўнай царквы
300 тысяч лееў з рэзервовага фонду румынскай казны
300 тысяч лееў штомесячнага заробку ўсіх салдат і служачых
180 тысяч лееў ад гарадской адміністрацыі[8]

Сродкі на аднаўленне вылучылі Аўстрыя, Турцыя і Расія, а таксама камерсанты Лейпцыга, банкіры сямейства Ротшыльдаў і асабіста Георг фон Сіна(руск.) бел., які ўнёс 3401 талер (45584 лея). Паэт Васіле Александры(руск.) бел. разам з групай малдаўскіх жыхароў унёс таксама ахвяраванне ў памеры 50715 лееў[8]. Валахі, якія жылі па-за межамі сталіцы, і не пацярпеўшыя падчас пажару жыхары Бухарэста выдзелілі яшчэ 276357 лееў[9].

Камісія

З мэтай аказання дапамогі страціўшым дамы і працу была створана купецкая камісія, якая павінна была праверыць магчымасць выкарыстання рэканструкцыйнага фонду для аднаўлення будынкаў і дазволіць працягнуць гандаль, а таксама спаганяла абавязковыя ўзносы з заробкаў служачых і даходаў царквы[9]. У камісію ўвайшлі Іён Атетелішану, Міхаіл Каліфараў і Лазэр Календераглы[9]. Камісія пачала вывучаць інфармацыю пра згарэлых дамах, а менавіта аб іх уладальніках і жыльцах, аб прафесіях уладальнікаў, тыпах будынкаў, кошце будынкаў і рэчаў у іх і г. д. 26 чэрвеня 1847 года быў апублікаваны спіс: суму ў 2573250 лееў неабходна было падзяліць паміж 1559 уладальнікамі згарэлых будынкаў[9].

Самыя вялікія сродкі былі дадзены страціўшым маёмасць баярам, купцам і нават сваякам членаў камісіі (8 тысяч лееў для Алены Каліфаравай), нехта атрымаў больш за 10 тысяч лееў[9], у той час як многія з бедных людзей атрымалі не больш за 100-200 лееў[10]. Гэта прывяло да абурэння сярод бедных слаёў насельніцтва, якія пасылалі просьбы і адмаўляліся прымаць гэтую суму[10]. У справу ўмяшаліся замежныя консулы: консул Расійскай імперыі размеркаваў суму ў 236800 лееў паміж пацярпелымі, французскі консул размеркаваў частку сродкаў паміж 12 асобамі, якія прызналі, што не атрымалі справядлівую кампенсацыю[11].

У красавіку 1848 года камісія пастанавіла, што 52 чалавекі адмовіліся атрымліваць сваю кампенсацыю і што суму ў 3195759 лееў падзялілі паміж 2887 людзьмі[11]. Па прапанове мітрапаліта Бухарэсцкага частка частка сродкаў былі выдаткаваная не на размеркаванне паміж пацярпелымі, а на аднаўленне згарэлых будынкаў: 12 тысяч лееў для старой царквы Святога Георгія, 8 тысяч — для царквы Вергулуі, 10 тысяч — для царквы Лукачы, 6 тысяч — для царквы Святога Стэфана, 8 тысяч — для царквы Чауш раду, 6 тысяч — для Алтеньскай царквы[11].

Перабудова горада

Паводле сведчанняў грамадзян, якія з’ехалі ў Расійскую імперыю, урад прыняў рашэнне перабудаваць пацярпелыя ад пажару частцы горада[12]. На гэта выдзелілі суму ў 230552 лееев, якую ўзялі з рэканструкцыённага фонду, каб выплаціць яе уладальнікам канфіскаваных земляў[11]. Мэр Рудольф Артур фон Барачын, кіраўнік тэхнічнага аддзела, адыграў вялікую ролю ў планаванні горада і прапанаваў пашырыць вуліцы і змяніць правілы бяспекі для будынкаў[12].

Зноскі

↑ Georgescu, p.55, 58
↑ Istoria orașului…, p. 201
↑ Georgescu, p.64
1 2 Istoria orașului…, p. 202
1 2 3 4 Georgescu, p.57
↑ Georgescu, p.58
1 2 Georgescu, p.58-59
1 2 3 Georgescu, p.59
1 2 3 4 5 Georgescu, p.60
1 2 Georgescu, p.61
1 2 3 4 Georgescu, p.62
1 2 Georgescu, p.63

Літаратура

Florian Georgescu, “Focul cel mare din martie 1847”, in București: Materiale de istorie și muzeografie: VII, 1969, Muzeul de Istorie a Municipiului București
Florian Georgescu (coord.), Istoria Orașului București, 1965, Muzeul de Istorie a Municipiului București