Бульдозерная рэвалюцыя

Трэба выправіць арфаграфію ў артыкуле! Магчыма гэты машынны пераклад або выкарыстанне ненарматыўнага правапісу ці лексікону. Для спраўджэння існуюць адмысловыя праграмы.

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Кастрычніцкая рэвалюцыя (значэнні). Бульдозерная рэвалюцыя — назва акцый пратэсту, якія прайшлі пасля датэрміновых прэзідэнцкіх выбараў 24 верасня 2000 году ў Югаславіі і скончыліся звяржэннем прэзідэнта Слабадана Мілошавіча.

Перадвыбарчы перыяд

Палітолагі апісваюць кіраванне Слабадана Мілошавіча як аўтарытарнае альбо аўтакратычнае, а таксама клептакратычнае, са шматлікімі абвінавачваннямі ў фальсіфікацыях выбараў, палітычных забойствах, падаўленні свабоды СМІ і жорсткасці паліцыі.

З-за вайны ў Косаве і Мятохіі Савет Бяспекі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый увёў міжнародныя санкцыі супраць Югаславіі ў 1998 годзе. Слабадан Мілошавіч стаў першым прэзідэнтам дзяржавы, які быў абвінавачаны ў ваенных злачынствах[1][2]. Пасля перамоваў у Рамбуйе НАТА пачало бамбардзіроўкі ў сакавіку 1999 года, абвінавачваючы ўлады Югаславіі і Сербіі ў правядзенні этнічных чыстак косаўскіх албанцаў. Напады былі спынены ў чэрвені пасля падпісання ваенна-тэхнічнага пагаднення аб вывадзе югаслаўскай арміі і паліцыі з Косава і Метохіі.

У кастрычніку 1998 г. па просьбе міністра інфармацыі Аляксандра Вучыча быў прыняты Закон аб грамадскай інфармацыі, які запомніўся ўвядзеннем высокіх штрафаў для журналістаў, які супярэчылі палітыцы рэжыму Слабадана Мілошавіча. Адзін з заснавальнікаў і рэдактараў незалежных газет Слаўко Курувія быў забіты 11 красавіка 1999 года.

Са жніўня 1999 года апазіцыйная кааліцыя «Альянс за перамены» арганізавала некалькі дэманстрацый супраць рэжыму Слабадана Мілошавіча. У кастрычніку на апазіцыйнага палітыка Вука Драшкавіча быў здзейснены замах, у выніку якога чатыры чалавекі загінулі. Кааліцыя «Дэмакратычная апазіцыя Сербіі» была створана ў пачатку 2000 года. У чэрвені на Драшкавіча быў здзейснены чарговы замах, і неўзабаве Драшкавіч пакінуў кааліцыю. Напярэдадні федэральных выбараў у 2000 г. згадвалася, што Іван Стамболіч можа ўдзельнічаць у выбарах у якасці лідара аб’яднанай апазіцыі і супраць Мілошавіча, а ў жніўні 2000 г. ён быў выкрадзены і забіты членамі падраздзяленнем па спецыяльным аперацыям (ЈСО).

Вынікі выбараў

Пасля абвяшчэння супярэчлівых вынікаў выбараў, на якіх кандыдат ад апазіцыі Воіслаў Каштуніца набраў 48 % галасоў на прэзідэнцкіх выбарах (на 2 % менш, чым трэба), і стал зразумела, што будзе праведзены другі тур выбараў. Дэмакратычная апазіцыя Сербіі заклікала грамадзян збірацца перад домам ураду, каб супрацьстаяць фальсіфікацыі выбараў, праведзенай Федэральнай выбарчай камісіяй на карысць Слабадана Мілошавіча. Дэмакратычная апазіцыя Сербіі папрасіла Слабадана Мілошавіча прызнаць выбарчую волю грамадзян, выяўленую на федэральных, прэзідэнцкіх і мясцовых выбарах, якія прайшлі 24 верасня 2000.

5 кастрычніка 2000 г. таксама прасіла Генеральнага дырэктара, галоўнага рэдактара і рэдакцыю радыё і тэлебачанне Сербіі каб яны сышлі у адстаўку, а тэлеканалам змяніць сваю рэдакцыйную палітыку і прадаставіць аб’ектыўную інфармацыю пра падзеі ў Сербіі. Дэмакратычная апазіцыя Сербіі таксама запатрабавала вызваліць усіх арыштаваных і адклікаць ордэры на арышт і крымінальныя справы па палітычных матывах.

Адмова вынікаў выбараў

Гл. таксама: Страйк шахтароў Калубара Пратэст пачаўся з забастовак шахцёраў на шахтах Калубары 29 верасня, якія прывялі да сур’ёзнага прыпынку генерацыі электраэнергіі ў Сербіі. Прэзідэнт Федэральнай выбарчай камісіі Мілісаў Міленкавіч паведаміў прэзідэнтам выбарчых камісій акруг, што яны «завяршылі падрыхтоўчую працу» да другога тура прэзідэнцкіх выбараў 8 кастрычніка. Адбыліся шматлікія пратэсты грамадзян Сербіі супраць фальсіфікацыі выбараў. Воіслаў Каштуніца папрасіў Слабадана Мілошавіча прызнаць паразу ў першым туры прэзідэнцкіх выбараў і звярнуў увагу на небяспеку адкрытых канфліктаў у Сербіі: «Мы не можам перайсці ў любы іншы тур, таму што гэта зробіць нас саўдзельнікамі крадзяжу галасоў». Махлярства з першага тура не можа быць адменена ў другім, пятым ці хто ведае якім раўндзе". У першыя дні кастрычніка адбылося масавае грамадзянскае непадпарадкаванне і фактычная блакада функцыянавання дзяржавы.

За некалькі дзён да ключавых дэманстрацый Мілошавіч звярнуўся да грамадскасці ў тэлеэфіре, у якім паспрабаваў папярэдзіць насельніцтва, што замежныя сілы маюць намер стварыць у Сербіі марыянеткавы ўрад, як гэта ўжо рабілі ў некаторых іншых краінах. Далей ён выказаў сумнеў у фоне арганізацыі «арганізаванай групы» партый пад назвай Дэмакратычная апазіцыя Сербіі, адзначыўшы, што яны дзейнічаюць пад уплывам заходніх краін, якія ўдзельнічалі ў вайне супраць Югаславіі і Сербіі. Ён адзначыў, што абяцанні Дэмакратычнай апазіцыі Сербіі былі ілжывымі і не будзе імклівага росту стандартаў грамадзян і эканамічнага росквіту. Далей ён падкрэсліў, што меншасць багатых будзе складацца з кантрабанднай меншасці, якой будзе дазволена быць багатай толькі пры ўмове, што яна будзе лаяльнай ва ўсіх адносінах да камандавання, якое вырашае лёс іх краіны. Звяртаючыся да маладых навукоўцаў, экспертаў і інтэлектуалаў, ён заявіў, што краіны, пазбаўленыя суверэнітэту, як правіла, пазбаўлены права на страх і асабліва на творчасць у галіне навукі. Вялікія цэнтры, вялікія дзяржавы фінансуюць навуковае стварэнне, кантралююць дом і прымаюць рашэнне аб прымяненні яго вынікаў. У канцы свайго звароту да грамадскасці Мілошавіч заяўляе, што перад другім турам выбараў у краіну ўводзяцца грошы, якімі падкупляюць грамадзян для ўдзелу на забастоўках, запалохвання, жадання «спыніць жыццё» і г.д. Шэраг грамадзян удзельнічае ў розных дыверсійных мерапрыемствах, якія, па іх словах, яны свядома ўдзельнічаюць у запрыгоньванні ўласнай краіны з катастрафічнымі наступствамі, але таксама: “… нясуць гістарычную адказнасць за адмену права на існаванне сваёй краіны, сваё жыццё і жыццё сваіх дзяцей.

Прыхільнікі ДАС прыязджаюць у Бялград з раніцы, арганізаваны па некалькіх напрамках з усёй Сербіі і пад кіраўніцтвам лідараў ДАС. Каля 15:00 грамадзяне, якія сабраліся на мітынг перад домам ураду, паспрабавалі прайсці ў будынак Скупшчыны, дзе рыхтаваўся выбарчы матэрыял для абвешчанага другога тура выбараў.

Пратэстоўцы перад Скупшчынай

Каля 15:35 група людзей прайшла ў парламент Югаславіі праз акно. Паліцыі ўдалося разагнаць значную колькасць людзей з плошчы будынкам Скупшчыны.

Дзясяткі грамадзян увайшлі ў будынак Скупшчыны каля 16:00, у той час як супрацоўнікі паліліцыі, якія да таго часу ахоўвалі будынак, адышлі. Густы чорны дым струменіў правае крыло Скупшчыны, і амаль усе вокны ў будынку былі разбітыя. Пратэстоўцы знеслі некалькі паліцэйскіх машын на Косаўскай вуліцы за парламентам Югаславіі. Падчас сутыкненняў паліцыі з пратэстоўцамі было чуваць і страляніну. Камандзір бялградскай паліцыі запытаў размову з прадстаўнікамі Дэмакратычная апазіцыя Сербіі каля 17:00. Каля 18-й гадзіны супрацоўнікі паліліцэйскага ўчастка на вуліцы Майке Еўрасіме склалі зброю і далучыліся да пратэстоўцаў. У цэнтр хуткай дапамогі паступілі дзясяткі грамадзян з лёгкімі і цяжкімі траўмамі. Паліцыя выпусціла слезацечны газ каля будынка Радыё і тэлебачанне Сербіі, а група дэманстрантаў на бульдозеры пачала прабірацца да ўваходу.

Тады быў падпалены будынак Радыё і тэлебачанне Сербіі на вуліцы Такоўскай, а звычайная праграма РТС спыніла вяшчанне пасля 17:00. Відэа, рэкламныя ролікі і запісаныя шоў трансляваліся ва ўсіх трох праграмах дзяржаўнага тэлебачання. Радыётэлевізійная студыя «Б» пачала выпускаць чарговыя навіны пра падзеі на вуліцы ў другой палове дня. Пазней усе астатнія тэлеканалы пачалі паведамляць пра рэальныя падзеі на вуліцах Бялграда. Адзіным электронным СМІ ў Бялградзе, якое свабодна і прафесійна паведамляла пра паслявыбарчы крызіс і пратэсты да і падчас 5 кастрычніка, было «Радыё Індэкс».

Падчас дэманстрацыі пратэстоўцы ўварваліся ў штаб-кватэру Федэральнай выбарчай камісіі, выкінулі з акна частку бюлетэняў першага тура выбараў, а другую частку падпалілі.

Ноч з 5 на 6 кастрычніка

Новаабраны прэзідэнт Воіслаў Каштуніца ўвечары звярнуўся да грамадзян з балкона гарадской асамблеі Бялграда, а затым праз радыё і тэлебачанне Сербіі. Дэмакратычная апазіцыя Сербіі сфарміравала крызісны штаб па асноўных функцыях у краіне па ўзгадненні з новым прэзідэнтам, а прадстаўнікі Дэмакратычнай апазіцыі Сербіі ўначы размаўлялі з кіраўнікамі дзяржаўнай і грамадскай бяспекі. Вялікая колькасць людзей вітала раніцу перад гарадской асамблеяй.

Прызнанне паразы

6 кастрычніка Слабадан Мілошавіч звярнуўся да людзей па тэлебачанні і афіцыйна прызнаў паразу на прэзідэнцкіх выбарах. 7 кастрычніка Воіслаў Каштуніца прыняў прэзідэнцкую прысягу перад членамі Народнай Скупшчыны ў якасці першага дэмакратычна абранага прэзідэнта Югаславіі.

Зноскі

1. ↑ Политички перформански Слободана Милопевића. Пешчаник (26. 8. 2018).
2. ↑ Slobodan Milosevic, 64, Former Yugoslav Leader Accused of War Crimes, Dies. The New York Times (12. 3. 2006).