wd wp Пошук:

Бортнае права

Бортнае права — сукупнасць норм звычаёвага права, якія рэгламентавалі і рэгулявалі функцыяніраванне бортніцтва на Беларусі.

Бортнае права грунтавалася на гістарычна выпрацаваным і ўвасобленым у звычаях абагульненым вопыце бортніцтва і падтрымлівалася непахісным аўтарытэтам грамадскай думкі, традыцыйнымі мерамі ўшчування і пакарання. Першапачаткова ў аснове звычаю ляжала табу — розныя забароны і абмежаванні. Успрымаліся яны як непадлеглы сумненню факт і выконваліся без абгрунтавання і абмеркавання, потым — як агульнапрыняты звычай. Усе віды парушэння бортнага права разглядаліся копным судом. Рашэнні капы (дэкрэты), у т. л. і смяротныя прыгаворы, якімі караліся зламысныя пчаладзёры, не падлягалі апеляцыі і былі канчатковымі, выконваліся адразу пасля абвяшчэння прыгавору. Без істотнай юрыдычнай трансфармацыі асноўныя нормы бортнага права беларусаў увайшлі поруч з афіцыйнымі прававымі актамі (агульназемскія, абласныя і валасныя прывілеі, лісты), соймавымі пастановамі (ухвалы, уставы або канстытуцыі) у Статуты ВКЛ 1529, 1566, 1588. Пры вызначэнні меры пакарання прадугледжваўся дыферэнцыраваны падыход, улічваліся характар і цяжар правапарушэння («выхад з права»), памер прычыненай шкоды і наяўнасць намеру і інш. Напрыклад, пашкоджанне бортнага дрэва па неасцярожнасці каралася штрафам у «две копе грошей», а наўмыснае псаванне — у 5-разовым памеры. Злоўленых на месцы злачынства («з лицом поймано») прысуджалі да смерці («на горла»). Нормы бортнага права дзейнічалі і ў беларускім войску. За знішчэнне борцей і крадзеж мёду вайсковыя ўставы, напрыклад, Менскага і Новагародскага соймаў пачатку XVI ст. прадугледжвалі павешанне («на шыбеніцу»). За захоўванме лязіва спаганяўся з вайскоўцаў 1 рубель штрафу (кошт 27 пудоў жыта). Гандаль крадзеным мёдам караўся хлостай (біццё дубцамі) і выгнаннем з войска; выкрытага ў 2-і раз пазбаўлялі жыцця. Увядзенне Статута ВКЛ не спыніла выкарыстанне норм вуснага бортнага права копнымі судамі, узаконенымі дзяржавай. Карысталася ім і афіцыйнае судаводства, калі ў Статуце адсутнічаў неабходны артыкул для інкрымінавання злачынства. Шматвяковае існаванне народнага бортнага права падтрымлівалася прыхільнасцю насельніцтва да сваіх звычаяў і насцярожаным стаўленнем да дзяржаўнага судаводства. На Беларусі Б. бортнае права дзейнічала амаль да канца XVIII ст.

Літаратура

Тэмы гэтай старонкі (6):
Катэгорыя·Пчалярства
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без нумароў старонак
Катэгорыя·Гісторыя права Беларусі
Катэгорыя·Права Вялікага Княства Літоўскага
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без назвы артыкула
Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без аўтара