Армянская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка
Армянская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (арм.: Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն) — адна з саюзных рэспублік СССР. Праіснавала з 30 снежня 1922 года па 30 жніўня 1991 года.
Афіцыйная назва
У 1922—1927 гадах афіцыйная назва рэспубліка гучала па-руску як «Социалистическая Советская Республика Армения», а па-армянску «Аястані Соцыалістакан Хорэрдайін Анрапетуцюн». Затым назва была зменена на «Армянская ССР», адпаведна ў армянскай назве форма «аястані» («Арменіі») была зменена на прыметнік «айкакан» («армянская»), акрамя таго, словы «савецкі» і «сацыялістычны» памяняліся месцамі. Афіцыйная назва Армянскай ССР на рускай мове далей не змянялася, але армянская назва змянілася яшчэ два разы, разам з афіцыйна змененым перакладам на армянскую мову тэрмінаў «савецкі» і «рэспубліка». У 1940 годзе ў якасці пераклада абодвух тэрмінаў замест армянскіх калек былі узяты прамыя запазычанні, і назва была зменена на «Айкакан Советакан Соцыалістакан Рэспубліка». У 1966 годзе быў адноўлены ранейшы тэрмін для «рэспублікі» (для «савецкі» застаўся русізм), і ў канчатковай рэдакцыі назва рэспублікі выглядала як «Айкакан Советакан Соцыалістакан Анрапетуцюн».
Узнагароды
Армянская ССР была ўзнагароджана трыма ардэнамі Леніна (1958, 1968, 1978), ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1970) і ордэнам Дружбы народаў (1972).
Гісторыя Армянскай ССР
Армянская ССР была абразавана 29 лістапада 1920 года.
У яе склад былі ўключаны наступныя тэрыторыі былой Расійская імперыі:
- 5 уездаў Эрыванскай губерні — Александропальскі, Нор-Баязецкі, Эчміадзінскі, Эрыванскі, Шарура-Даралагезскі, а таксама
- частка Зангезурскага ўезда Елізаветпальскай губерні,
- Дыліжанская цясніна Казахскага ўезда, а таксама Краснасельскі раён і Гедзікчайскі басейн Елізаветпальскай губерні,
- раён Агбаба (пазней раён Амасія) Карскай вобласці,
- вобласць Лоры-Памбак Тыфліскай губерні.
З 12 сакавіка 1922 года з’яўлялась часткаю Закаўказскай Савецкай Федэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі (ЗСФСР). З 30 снежня 1922 года ў складзе ЗСФСР уваходзіць у СССР. З 5 снежня 1936 года ўваходзіла непасрэдна ў склад СССР як саюзная рэспубліка.
23 жніўня 1990 года Вярхоўны Савет Армянскай ССР прыняў «Дэкларацыю аб незалежнасці Арменіі», якая адзначыла пачатак працэса сцверджання незалежнай дзяржаўнасці. Было аб’яўлена, што на ўсей тэрыторыі Рэспублікі Арменія дзейнічаюць толькі Канстытуцыя і законы Рэспублікі Арменія. Таксама было аб’яўлена аб стварэнні Ўзброенных Сіл Арменіі.
17 сакавіка 1991 года Арменія перашкодзіла правядзенню рэферэндума аб захаванні СССР на тэрыторыі рэспублікі.
21 верасня 1991 года быў праведзены рэферэндум аб выхадзе са складу СССР: «Ці згодны вы, каб Рэспубліка Арменія была незалежнай дэмакратычнай дзяржавай па-за складам СССР?»[1]. Большасць грамадзян, якія мелі выбарчае права, адказалі на гэтае пытанне сцвярджальна[2].
23 верасня 1991 года Вярхоўны Савет Арменіі па выніках рэферэндума зноў абвясціў незалежнасць Арменіі.
Армянская ССР фармальна заставалася ў складзе СССР да яго распаду 26 снежня 1991 года, паколькі не былі да канца выкананыя працэдуры, прадугледжаныя Законам СССР «Аб парадку рашэння пытанняў, звязаных з выхадам саюзнай рэспублікі з СССР» ад 3 красавіка 1990 года[3].
Культура Армянскай ССР
У Армянскай ССР выходзілі рэспубліканскія газеты «Советакан Аястан» (на армянскай мове), «Камуніст» (на рускай мове), «Савет Эрменістаны» (на азербайджанскай мове) и «Рыа Таза» (на курдскай мове).
Кіраўнікі Армянскай ССР
| Першы сакратар ЦК Кампартыі Арменіі | Перыяд на пасадзе |
|---|---|
| Аліханян, Геворк Саркісавіч | 1920—1921 |
| Лукашын, Сяргей Лук'янавіч | 1921—1922 |
| Іоанісян, Ашот Гарэгінавіч | 1922—1927 |
| Асепян, Гайк Александравіч | 1927—1928 |
| Кастанян, Айказ Аркадзевіч | 1928—1930 |
| Ханджан, Агасі Гевондавіч | 1930—1936 |
| Аматуні, Аматуні Семёнавіч | 1936—1937 |
| Аруцінаў, Грыгорый Арцёмавіч | 1937—1953 |
| Таўмасян, Сурэн Акопавіч | 1953—1960 |
| Зарабян, Якаў Мікітавіч | 1960—1966 |
| Качынян, Антон Ервандавіч | 1966—1974 |
| Дземірчан, Карэн Серобавіч | 1974—1988 |
| Аруцюнян, Сурен Гургенавіч | 1988—1990 |
| Маўсесян, Уладзімір Мігранавіч | 1990—1990 |
| Пагасян, Сцяпан Карапетавіч | 1990—1991 |
| Саркісян, Арам Гаспаравіч | 1991—1991 |
| Кіраўнік дзяржавы | Перыяд на пасадзе | Назва пасады |
|---|---|---|
| Кас'ян, Саркіс Іванавіч | 1920—1921; 1928—1930 | Старшыня Ваеннага рэвалюцыйнага камітэта |
| Мяснікян, Аляксандр Фёдаравіч | 1921—1922 | Старшыня Совнаркама |
| Амбарцумян, Саркіс Саакавіч | 1922—1925 | Старшыня ЦІК |
| Карынян, Арташэс Баласіевіч | 1925—1928 | Старшыня ЦІК |
| Ананян, Армен Арцёмавіч | 1930—1933 | Старшыня ЦІК |
| Марцыкян, Серго Мікалаевіч | 1933—1936 | Старшыня ЦІК |
| Анесаглян, Геворг Сарыбекавіч | 1936—1937 | Старшыня ЦІК |
| Папян, Мацак Пятросавіч | 1937—1938; 1938—1954 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Акопджанян, Хачык Місакавіч | 1938—1938 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Арушанян, Шмавон Мінасавіч | 1954—1963 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Аруцюнян, Нагуш Хачатуравіч | 1963—1975 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Саркісаў, Бабкен Есаевіч | 1975—1985 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Васканян, Грант Мушегавіч | 1985—1990 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Тэр-Петрасян, Лявон Акопавіч | 1990—1991 | Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета |
| Кіраўнік урада | Перыяд на пасадзе | Назва пасады |
|---|---|---|
| Лукашын, Сяргей Лук'янавіч | 1922—1925 | Старшыня Совнаркама |
| Амбарцумян, Саркіс Саакавіч | 1925—1928; 1937—1937 | Старшыня Совнаркама |
| Тэр-Габрыэлян, Саак Мірзоевіч | 1928—1935 | Старшыня Совнаркама |
| Гулоян, Арам Арамавіч | 1935—1937 | Старшыня Совнаркама |
| Пірузян, Арам Сяргеявіч | 1937—1945 | Старшыня Совнаркама |
| Саркісян, Агасі Саламонавіч | 1945—1947 | Старшыня Савета Міністраў |
| Карапецян, Саак Карапетавіч | 1947—1952 | Старшыня Савета Міністраў |
| Качынян, Антон Ервандовіч | 1952—1966 | Старшыня Савета Міністраў |
| Мурадзян, Бадал Амаякавіч | 1966—1972 | Старшыня Савета Міністраў |
| Арзуманян, Грыгорый Агафонавіч | 1972—1976 | Старшыня Савета Міністраў |
| Саркісян, Фадзей Тачатавіч | 1977—1989 | Старшыня Савета Міністраў |
| Маркар'янц, Уладзімір Сурэнавіч | 1989—1990 | Старшыня Савета Міністраў |
| Манукян, Вазген Мікаэлавіч | 1990—1991 | Старшыня Савета Міністраў |
Армянская ССР у філатэліі
- Паштовыя маркі СССР
Файл:The_Soviet_Union_1937_CPA_577_stamp_(Arms_of_Armenia).jpgПаштовая марка, 1938 год
Файл:StampUSSR1950CPA1572.jpgПаштовая марка, 1950 год
Файл:StampUSSR1950CPA1573.jpgПаштовая марка, 1950 год
.jpg)
Зноскі
- ↑ Референдум: точки над «I» // Расійская газета, 21 верасня 1991, № 197 (243).
- ↑ Армения тоже стала независимой // Звесткі, 23 верасня 1991, № 227 (23493).
- ↑ О проекте Конституции Российской Советской Федерации
Спасылкі
- Армянская ССР на сайце «Горная энцыклапедыя»
- Вытворчасць прамысловай прадукцыі ў Армянскай ССР па гадам
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Армянская ССР
Катэгорыя·Гісторыя Арменіі
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Дружбы народаў
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Кастрычніцкай Рэвалюцыі
Катэгорыя·Рэспублікі СССР
Катэгорыя·СССР
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Леніна