Актыўная ацэнка ў вузкім сэнсе — гэта ацэнка пазнавальнай дзейнасці вучняў і яе вынікаў паводле загадзя вызначаных крытэрыяў без выстаўлення адзнакі. Тут актыўная ацэнка выступае альтэрнатывай ацэнцы падсумоўчай, якая пераважна выкарыстоўваецца для вонкавай справаздачнасці[1].
Актыўная ацэнка ў шырокім сэнсе — тэхналогія навучання, заснаваная на якаснай зваротнай сувязі, дзякуючы якой вучні могуць пастаянна бачыць і разумець свае поспехі, усведамляць няўдачы і ўхіляць прабелы ў ведах і ўменнях, авалодваць працэдурамі самаацэнкі, г. зн. кіраваць асабістым вучэннем. Пры гэтым бацькі таксама з’яўляюцца суб’ектамі ацэначнай дзейнасці[2].
Актыўная ацэнка як тэхналогія навучання мае сістэмны характар і ўключае мэтавы, зместавы, працэсуальны і кантрольна-ацэначны кампаненты. Кожны з гэтых кампанентаў мае свае спецыфічныя характарыстыкі, што ў цэлым дазваляе гаварыць пра ўнікальнасць тэхналогіі актыўнай ацэнкі.
У англамоўнай літаратуры выкарыстоўваецца тэрмін Formative assessment (даслоўна «фармавальнае ацэньванне»). Англійскі тэрмін у 1967 годзе ўвёў ва ўжытак Майкл Скрывэн, які паказаў, што такая ацэнка істотна адрозніваецца ад іншых варыянтаў ацэнкі з гледзішча інфармацыі, якую атрымліваюць суб’екты адукацыйнага працэсу[3]. Бенджамін Блум пераняў тэрмін у 1968 годзе і разгледзеў фармавальнае ацэньванне ў якасці інструмента для паляпшэння эфектыўнасці навучання студэнтаў[4]. Пол Блэк і Дылан Уільям на падставе аналізу шматлікіх публікацыяў паказалі, што фармавальнае ацэньванне — найлепшая стратэгія для забеспячэння матывацыі і адказнасці вучняў, а таксама іх вучэбных дасягненняў[5]. З 2009 году з ініцыятывы Таварыства беларускай школы гэтая тэхналогія пачала ўкараняцца ў школах Беларусі. На першым семінары, які ў Мінску праводзіла педагог з Польшчы Данута Стэрна, удзельнікі прынялі рашэнне па-беларуску назваць тэхналогію «актыўная ацэнка» з увагі на патэнцыял актывізацыі пазнавальнай дзейнасці навучэнцаў.
тэхналогія актыўнай ацэнкі грунтуецца на псіхалагічнай тэорыі дзейнасці, а таксама на шэрагу метадалагічных падыходаў:
Ключавой ідэяй тэхналогіі актыўнай ацэнкі з’яўляецца зваротная сувязь паміж усімі суб’ектамі адукацыйнага працэсу: настаўнікам, вучнямі, бацькамі. Сродкамі зваротнай сувязі й актыўнай ацэнкі з’яўляюцца: