Цыянабактэрыяльныя маты
Цыянабактэрыяльныя маты (цыянабактэрыяльныя супольнасці) — высокаінтэграваныя пракарыётныя супольнасці, часта звязаныя сінтрафічнымі адносінамі, у якія ўваходзяць фотасінтэзавальны цыянабактэрыі, факультатыўныя аэробы і анаэробы.
Прадуктам жыццядзейнасці цыянабактэрыяльных матаў з’яўляюцца страматаліты — карбанатныя (часцей вапнавыя ці даламітавыя) пабудовы з мінералізаваных рэштак іх ніжніх слаёў.
Склад і марфалогія
Цыянабактэрыяльныя маты ўтвараюць тоўстыя (ад адзінак міліметраў да ~2 сантыметраў) слаістыя покрывы на субстраце. У найбольш развітых супольнасцях ад паверхні мата да падсцілаючага субстрата назіраецца дыферэнцыяцыя мікрабіялагічнага складу мата, у якім вылучаюцца некалькі функцыянальных слаёў:
- Верхні фотасінтэзавальны аэробны слой — паверхня росту, утвораная аўтатрофнымі фотасінтэзавальнымі цыянабактэрыямі і аэробнымі гетэратрофамі, якія ўтылізуюць кісларод, які вылучаецца цыянабактэрыямі і арганічныя злучэнні адмерлых мікраарганізмаў.
- Прамежкавы слой, утвораны фотасінтэзавальнымі мікраарганізмамі — факультатыўнымі анаэробамі, якія выкарыстоўваюць святло, што прайшоло праз слой над імі, і гетэратрофнымі факультатыўнымі аэробамі. У дзённы час у прамежкавым слоі можа прысутнічаць кісларод, у начны час пры спыненні фотасінтэзу ўмовы становяцца анаэробнымі.
- Афатычная гетэратрофная анаэробная зона, складзеная мікраарганізмамі, якія мінералізуюць арганічныя рэшткі.
Такім чынам, развітыя цыянабактэрыяльныя маты ўяўляюць сабой фактычна замкнёную экасістэму з нулявым балансам: прадукцыя кіслароду і арганічных рэчываў роўная іх спажыванню. Фотасінтэзавальныя бактэрыі прамежкавага слоя ўтрымліваюць фотасінтэзавальныя пігменты, якія маюць максімум паглынання святла ў спектральных абласцях, якія адрозніваюцца ад максімуму паглынання цыянабактэрыяльнага хларафілу. Такое адрозненне дазваляе ім больш эфектыўна выкарыстоўваць святло, што прайшло праз верхні слой. Пры змене спектра асветленасці («пачырваненне» раніцай і ўвечар) у маце адбываюцца ўпарадкаваныя вертыкальныя міграцыі бактэрый з рознымі тыпамі пігментаў.
Распаўсюджанасць
Цыянабактэрыяльныя маты, мяркуючы па палеанталагічных звестках, з’яўляліся першымі складана арганізаванымі экасістэмамі на Зямлі, якія з’явіліся ў археі.
У наш час цыянабактэрыяльныя маты займаюць экстрэмальныя экалагічныя нішы, у якіх адсутнічае ці слабая канкурэнцыя з боку больш развітых формаў жыцця. Яны здольныя існаваць у найшырэйшым дыяпазоне тэмператур і салёнасцей, і распаўсюджаны ад прыпалярных (псіхрафільныя цыянабактэрыяльныя маты Антарктыкі) да прыэкватарыяльных абласцей (страматаліты салёных азёр і лагун Аўстраліі[1]) і гідратэрмальных крыніц.
Роля ў парода- і рудаўтварэнні
Страматаліты з’яўляюцца прадуктам дзейнасці цыянабактэрыяльных матаў. На працягу ўсяго архею і пратэразою яны былі найбольш масавымі з парод бясспрэчна біягеннага паходжання, і, такім чынам, з’яўляюцца адным з найстаражытных сведчанняў існавання і распаўсюджанасці жыцця на Зямлі[2].
Зноскі
- ↑ Напрыклад, страматаліты заліва Шарк.
- ↑ Stanley, Steven M. Earth System History. New York: W.H. Freeman and Company, 1999. ISBN 0-7167-2882-6
Гл. таксама
Літаратура
- Michael Kuhl, Tom Fenchel. Growth, structure and calcification potential of an artificial cyanobacterial mat // Krumbein, W.E., Paterson D., and Zavarzin G. (eds.). Fossil and recent biofilms, a natural history of life on Earth. Kluwer Acad. Publ., Dordrecht pp. 77-102 Архівавана 17 красавіка 2007.
- Г. А. Заварзин. Развитие микробных сообществ в истории Земли // Проблемы доантропогенной эволюции биосферы. — М.: Наука, 1993. — С. 212—222 Архівавана 10 красавіка 2014.
Катэгорыя·Палеанталогія
Катэгорыя·Сінэкалогія
Катэгорыя·Мікраарганізмы
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з украінскай
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай