Трэба выправіць арфаграфію ў артыкуле! Магчыма гэты машынны пераклад або выкарыстанне ненарматыўнага правапісу ці лексікону. Для спраўджэння існуюць адмысловыя праграмы. |
Фары́да Джафа́р кызы́ Маме́дава (8 жніўня 1936, Зубаўка, Азербайджанская ССР — 8 снежня 2021) — азербайджанскі гісторык, доктар гістарычных навук.
Нарадзілася 8 жніўня 1936 года ў Зубаўцы Азербайджанскай ССР.
Скончыла Азербайджанскі дзяржаўны ўніверсітэт. Аўтар больш за 60 навуковых прац, 7 з якіх апублікаваныя за мяжой. Доктар гістарычных навук. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Азербайджана. Выкладала ў Азербайджанскім дзяржаўным універсітэце, цяпер з’яўляецца супрацоўнікам Інстытута гісторыі Акадэміі навук Азербайджана. Асноўныя працы прысвечаны гісторыі Каўказскай Албаніі[1].
З 1978 выкладала ў Азербайджанскім дзяржаўным універсітэце, у Азербайджанскім педагагічным інстытуце, у 1997—1998 гадах — ва Універсітэце «Хазар», з 1998 года ў Заходнім універсітэце загадвала кафедрай «Гуманітарныя дысцыпліны».
Памерла 8 снежня 2021 года[2].
Асноўны артыкул: Фальсіфікацыя гісторыі ў Азербайджане Расійскі гісторык і этнограф В. А. Шнірэльман у сваёй кнізе «Войны памяці»[3] лічыць Мамедаву галоўным прапагандыстам так званага «албанскага міфа» — рэвізіянісцкай канцэпцыі, якая праводзіцца ў Азербайджане пры дзяржаўнай падтрымцы:
У Азербайджане кнігу Мамедавай сустрэлі даволі добразычліва. Захопленую рэцэнзію на яе напісаў акадэмік Буніятаў, які знайшоў тым самым падставу яшчэ раз падкрэсліць значнасць сваіх уласных ідэй — аб самастойнай Албанскай царкве, аб албанскай літаратурнай традыцыі і, асабліва, аб стабільнасці дзяржаўных межаў Каўказскай Албаніі. Не менш пахвальным быў і водгук І. Аліева, які назваў Мамедаву «рыцарам ісціны», які нястомна змагаецца з «армянскімі фальсіфікацыямі гісторыі». Праўда справе шкодзілі элементарныя памылкі Мамедавай — няведанне даты нараджэння Мхітара Гоша, блытаніна ў генеалогіі албанскіх Аршакідаў, якія, насуперак ёй мелі парфянскія, а не персідскія карані. З’яўляючыся прафесіяналам, Аліеў не мог пакінуць гэта без увагі[1].
Сама Мамедава адзначае, што Гейдар Аліеў асабіста патрабаваў навуковую крытыку на кожную кнігу аб гісторыі Албаніі, якая выдавалася ў Арменіі[4]
Доктар філалагічных навук Э. Півазян прыводзіць прыклад фальсіфікацыі Ф. Мамедавай у працы «Палітычная гісторыя і гістарычная геаграфія ў Каўказскай Албаніі», якая на стар. 24-25 прыпісала заўвагу перакладчыка, якая адсутнічае ў арыгінале, аўтару сярэднявечнага судзебніка Мхітару Гошу[5].
Гісторыкі А. А. Акапян, П. М. Мурадзян, і К. Н. Юзбашян абвінавачваюць Мамедаву ў падтасоўцы цытат[6]. Як яны адзначаюць, Ф. Мамедава ў «Палітычнай гісторыі і гістарычнай геаграфіі Каўказскай Албаніі» у падцвержанне сваёй канцэпцыі армяна-албанскай мяжы цытуе[7] словы С. В. Юшкова: «Нельга думаць, што Албанія пры страбоне займала толькі даліну па леваму цячэнню Куры». Між тым, згодна з ленінградскімі гісторыкамі, С. В. Юшкоў гэтай фразай сцвяржаў уваходжанне ў склад Албаніі не толькі раўнін за Курой, а большай часткі Дагестана[8]. Для доказа належнасці Сюніка да антычнай Албаніі, Ф. Мамедава спасылаецца[9] на старонку 236 працы Гюбшмана аб армянскай тапаніміцы[10], хаця на гэтай старонцы ўвогуле няма слова «Сюнік». Там жа, Мамедава спасылаецца на стар. 519 таго ж выдання, якое, аднак, утрымлівае толькі 490 старонак[11].
У канцы 2005 — пачатку 2006 гадоў у азербайджанскім акадэмічным асяроддзі і грамадстве ажыўлена абмяркоўвалася новая кніга Фарыды Мамедавай «Каўказская Албанія і албаны». Мамедава была падвергнута крытыцы. Крытыкі сцвяржалі, ў прыватнасці, што яна «здраднік радзімы» і «армянская шпіёнка». Галоўным крытыкам Мамедавай выступіў дырэктар Інстытута гісторыі Нацыянальнай Акадэміі Навук Азербайджана (НАНА), член-карэспандэнт НАНА прафесар Якуб Махмудаў. Галоўным пунктам крытыкі з’яўлялася размешчаная Мамедавай гістарычная карта «Албанія і сумежныя краіны ў ІІ — І стст. да н.э.», на якой была ўказаная дзяржава Вялікая Арменія. Акрамя таго, прафесар Махмудаў сцвяржаў, што тэма кнігі неактуальная: «Албанія нікому непатрэбна, нам неабходна Атрапатэна»[12]. Намеснік Махмудава Джабі Бахрамаў сцвяржаў, што «прыведзеныя ў кнізе карты разыходзяцца з дзяржаўнымі інтарэсамі азербайджанскага народа»[13]. У Нахічэванскім аддзяленні НАНА прайшлі абмеркаванні па кнізе, дзе адзначалася, што «гэтая кніга напісана на падставе памылковых крыніц», а прыняўшыя ў абмеркаванні вучоныя адзначылі «важнасць барацьбы з тымі, хто імкнецца фальсіфікаваць нашую гісторыю і ставіць перад сабой цалкам іншыя мэты ў гэтай галіне»[14].
Са свайго боку, Мамедава сцвяржала, што сапраўднай падставай для крытыкі было невыкананне ёю патрабаванняў прафесара Махмудава, які, калі заняў сваю пасаду, нібыта «запатрабаваў у мяне 5 гатовых праблем па Каўказскай Албаніі, каб выдаць іх у выглядзе 5 манаграфій ад свайго імя». Знакомячыся ж з выдадзенай манаграфіяй, ён, убачыўшы згаданую карту, заявіў Мамедавай, што яна «прадалася армянам, Еўропе і Амерыцы». Пасля гэтага Махмудаў, паводле слоў Мамедавай, «даў даручэнне ўсім гісторыкам інстытута даказаць, што такога паняцця, як „Вялікая Арменія“ ў крыніцах, у гісторыі, ў гістарыяграфіі не было ўвогуле, і Фарыда Мамедава сама прыдумала яго і раскрытыкавала. (…) Потым ён прымусіў купіць кнігу і даручыў супрацоўнікам інстытута напісаць адмоўныя рэцэнзіі. Вучоны сакратар Гаўхар Мамедава прапанавала „рэцэнзентам“ выхапіць цытаты з кантэксту і навешваць ярлыкі „здраднік радзімы“ і г. д. (…) Увесь інстытут быў ператвораны ў „фабрыку“ па напісанні адмоўных рэцэнзій. Дырэктар тады шырока выкарыстоўваў многія тэлеканалы, на якіх адкрытым тэкстам абвяшчаў мяне „армянскай шпіёнкай“, „прадаўшайся армянам“, а кнігу, маўляў, субсідавалі 3 армянскіх банкі Расіі. Гэта быў заклік да маральнай і фізічнай расправы са мной. Эфект атрымаўся адваротны. Занепакоенае грамадства прасіла мяне не выходзіць з дому і карыстацца толькі паслугамі таксі». Са свайго боку, Мамедава не толькі адмаўляе абвінавачванне ў тым, што яна «прадалася армянам», але наадварот, з гонарам сцвяржае, што «мая манаграфія паказала неабгрунтаванасць існуючай у азербайджанскай навуцы армянскай канцэпцыі, якой упарта прытрымліваюцца і прапагандуюць дырэктар інстытута Я. Махмудаў і член-карэспандэнт НАНА Наіля Веліханлы[12]».