Фінал Нацыянальнай Баскетбольнай Асацыяцыі (НБА) (з 1946 да 1949 года — Баскетбольнай Асацыяцыі Амерыкі (БАА)) — серыя матчаў паміж фіналістамі чэмпіянату НБА і заключная частка Плэй-офа. Усе фіналы складаліся з серыі матчаў да 4 перамог і гуляліся паміж пераможцамі Заходняй і Усходняй канферэнцый (да 1970 года Заходняга і Усходняга дывізіёнаў), акрамя 1950 года, калі чэмпіён Усходняга дывізіёна гуляў у фінале супраць пераможцы матча паміж чэмпіёнамі Заходняга і Цэнтральнага дывізіёнаў[1][2][3].
Фінальная серыя праходзіць у фармаце хатніх і выяздных гульняў 2–2–1–1–1 (каманда з найлепшым вынікам ў рэгулярным сезоне гуляе дома 1, 2, 5 і 7 матчы). Гэты фармат выкарыстоўваўся ў 1947–1948, 1950–1952, 1957–1970, 1972–1974, 1976–1977, 1979–1984 гадах і з 2014 года па цяперашні час. У 1949, 1953–1955 і 1985–2013 гадах выкарыстоўваўся фармат 2–3–2 (каманда з найлепшым вынікам ў рэгулярным сезоне гуляла дома 1, 2, 6 і 7 матчы)[4][5][6][7][8][9]. У 1956 і 1971 гадах выкарыстоўваўся фармат 1–1–1–1–1–1–1 (каманда з найлепшым вынікам ў рэгулярным сезоне гуляла дома 1, 3, 5 і 7 матчы)[10][11], а ў 1975 і 1978 гадах — 1–2–2–1–1 (каманда з найлепшым вынікам ў рэгулярным сезоне гуляла дома 1, 4, 5 і 7 матчы)[12][13].
Да 1977 года чэмпіёны НБА ўзнагароджваліся трафеем, які ў 1964 годзе быў названы ў гонар Уолтэра Браўна[14]. Да фінала 1977 года быў вынайдзены новы дызайн кубка, а ў 1984 ён быў перайменаваны ў Трафей Лары О’Браена ў гонар асобы, якая з 1975 да 1984 года займала пасаду камісара НБА[15].
Чэмпіёны Усходняй канферэнцыі (дывізіёна) абыходзяць чэмпіёнаў Заходняй канферэнцыі (дывізіёна) па колькасці тытулаў з лікам 39:33. Адзін чэмпіёнскі тытул атрымала каманда з Цэнтральнага дывізіёна. Каманды Бостан Селтыкс і Мінеапаліс Лэйкерс / Лос-Анджэлес Лэйкерс выйгралі амаль палову чэмпіянатаў на двох (33 з 72). З 1969 года з’явілася ўзнагарода самаму каштоўнаму гульцу фінала НБА, якую рэкордныя 6 разоў выйграваў Майкл Джордан. Самым паспяховым трэнерам у гісторыі НБА з’яўляецца Філ Джэксан, які выйграў 6 тытулаў за Чыкага Булз і 5 тытулаў за Лос-Анджэлес Лэйкерс.
Ніжэй прадстаўлены спіс усіх фіналаў НБА. У дужках пазначаныя парадкавы нумар выхаду каманды ў фінал, а таксама лік перамог і паразаў у фінальных серыях.
Прадстаўнік Захада |
Прадстаўнік Усхода |
Прадстаўнік Цэнтра |
Асноўны артыкул: Спіс галоўных трэнераў-чэмпіёнаў НБА
Асноўны артыкул: Самы каштоўны гулец фінала НБА