wd wp Пошук: ⬜

Старажытнагрузінская мова

Старажытнагрузінская мова (ႤႬႠჂ ႵႠႰႧႭჃႪႨ, энай картулі) — літаратурная мова Грузіі, якая з’явілася ў V стагоддзі. Шырока выкарыстоўвалася ў XI стагоддзі, у XVIII стагоддзі развілася ў сучасную грузінскую мову. Зараз ужываецца як мова набажэнства ў Грузінскай праваслаўнай царкве.

Перыядызацыя

Корпус тэкстаў на раннім старажытнагрузінскім складаецца з 12 надпісаў і 8 рукапісаў з рэлігійнымі тэкстамі. Літаратура на класічным старажытнагрузінскім уключае ў сябе філасофскія і гістарыяграфічныя працы.

Ранняя старажытнагрузінская мова адносіцца да V — VIII стагоддзя і складаецца з дыялектаў Ханмэці (ხანმეტი, V — VII стагоддзі) і Хаэмэці (ჰაემეტი, VII — VIII стагоддзі).

Класічная мова існавала на працягу IX — XI стагоддзяў.

Фанетыка

Налічваецца 29 зычных і 5 галосных. Таксама вылучаецца паўгалосная й — алафон галоснай “і” у поствакальнай пазіцыі.

Зычныя старагрузінскай^[2]
	Губныя	Зубныя/ Альвеалярныя	Альвеапалатальныя	Велярныя	Увулярныя	Глатальныя
Глухі прыдыхальны змычны	p [pʰ]	t [tʰ]		k [kʰ]	q [qʰ]
Глухі глаталізаваны змычны	p’ [pˀ]	t’ [tˀ]		k’ [kˀ]	q’ [qˀ]
Звонкі змычны	b	d		g
Глухая прыдыхальная афрыката		ts [tsʰ]	ch [tʃʰ]
Глухая гляталізаваная афрыката		ts’ [tsˀ]	ch’ [tʃˀ]
Звонкая афрыката		dz	j [dʒ]
Глухі фрыкатыўны		s	sh [ʃ]		kh [χ]	h
Звонкі фрыкатыўны		z	zh [ʒ]		gh [ʁ]
Насавы	m	n
Дрыгатлівы		r
Латэральны		l
Паўгалосны	w		y [j]

Галосныя старажытнагрузінскай
	Пярэднія	Сярэднія	Заднія
Высокі	i		u
Сярэдні	e		o
Нізкі		a

Пісьменнасць

Асноўны артыкул: Грузінскае пісьмо

Грузінскі алфавіт, што ўжываўся ў старажытнагрузінскай — «асамтаўрулі» (загалоўныя літары) альбо «мрглавані» (выкругленыя). Алфавіт фанетычны, паказвае амаль што заўсёды адназначную адпаведнасць між фанемамі й графемамі. Створаны на аснове грэчаскага алфавіту з тым жа алфавітным парадкам літараў — літары, што прадстаўляюць фанемы негрэчаскага паходжання, знаходзяцца ў самым канцы; таксама ёсць тры літары, якім адпавядаюць тры грэчаскія фанемы, не прадстаўленыя ў грузінскай мове (ē, ü ды ō). Нарыс літараў у большасці выпадкаў значна адрозніваецца ад грэчаскага (Φ Θ Χ [pʰ tʰ kʰ] паходзяць на асамтаўрулі Ⴔ Ⴇ Ⴕ).

Старажытнагрузінскі алфавіт асамтаўрулі
Грэчаскі	Α	Β	Γ	Δ	Ε	Ϝ	Ζ	Η	Θ	Ι	Κ	Λ	Μ	Ν	(Ξ)	Ο	Π	(Ϙ)	Ρ
Асамтаўрулі	Ⴀ	Ⴁ	Ⴂ	Ⴃ	Ⴄ	Ⴅ	Ⴆ	Ⴡ	Ⴇ	Ⴈ	Ⴉ	Ⴊ	Ⴋ	Ⴌ	Ⴢ	Ⴍ	Ⴎ	Ⴏ	Ⴐ
Транслітарацыя	а	б	ґ	д	э	в	з	ē	т	і	к’	л	м	н	й	о	п	ж	р

Грэцкі	Σ	Τ	Υ	Φ	Χ	(Ψ)	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	—	Ω
Асамтаўрулі	Ⴑ	Ⴒ	Ⴣ	Ⴔ	Ⴕ	Ⴖ	Ⴗ	Ⴘ	Ⴙ	Ⴚ	Ⴛ	Ⴜ	Ⴝ	Ⴞ	Ⴤ	Ⴟ	Ⴠ	Ⴥ
Транслітарацыя	с	т’	ю	п	к	ґх	к’	ш	ч	ц	дз	ц’	ч’	х	кв	ж	х	ō

Літаратура

Aronson, Howard J. Georgian phonology // Phonologies of Asia and Africa / Alan S. Kaye. — Vol. 2, Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns (англ.), 1997. — ISBN 1-57506-018-3.
Fähnrich, Heinz. Kartwelisches etymologisches Wörterbuch (неопр.). — Leiden: Brill, 2007. — ISBN 978-9004161092.
Fähnrich, Heinz. Die georgische Sprache — Leiden: Brill, 2012. — ISBN 978-9004219069.
Schanidse, Akaki. Grammatik der algeorgischen Sprache — Transl. Heinz Fähnrich. Tbilissi: Staatsuniversität, 1982. — (Schriften des Lehrstuhls für altgeorgische Sprache, vol. 24).
Tuite, Kevin. Early Georgian // Ancient Languages of Asia Minor / Roger D. Wood. — Cambridge: CUP (pp. 145–165), 2008. — ISBN 978-0521684965.

Зноскі

↑ Crystal D. The Cambridge Encyclopedia of Language — Выдавецтва Кембрыджскага ўніверсітэта, 1987. — С. 305. — ISBN 978-0-521-42443-1
↑ Транслітарацыя зроблена па Нацыянальнай сістэме транслітарацыі Шукіі Апрыданідзэ і Лявана Чхаідзэ (Грузінская акадэмія навук, 2002). Прыдыханне не адзначаецца, глаталізацыя адзначаецца апострафам. У квадратных дужках паказаныя эквіваленты IPA, калі ёсць адрозненні

Тэмы гэтай старонкі (4):
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Грузінскае пісьмо
Катэгорыя·Мовы і дыялекты паводле алфавіта
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных