wd wp Пошук:
    ⬜

    Дамавік

    Дамавік (Дамавы, Дамавой, Хатнік, Гаспадар, Падпечнік, Хоплік) — у славянскіх народаў дамавы дух, міфалагічны гаспадар і заступнік дома або хаты, забяспечвае нармальнае жыццё сям’і, здароўе людзей і жывёл, урадлівасць. Дамавікі — добрыя персанажы беларускай міфалогіі, якія жывуць у жытле[1] або хлеве.

    Апісанне

    У кожнага Дамавіка ёсць Дамавуха, як людзі, яны жывуць разам. Дамавікі падобныя на маленькіх чалавечкаў, але ніколі не паказваюцца людзям на вочы. Дамавікі часта падобныя на гаспадароў хаты. Дамавікі, як і людзі, ядуць, п’юць, радуюцца і засмучаюцца, нараджаюцца і паміраюць.[2]

    Лад жыцця

    На працягу года было некалькі дзён, калі дамавіку неабходна было, каб гаспадары выказалі свае адносіны да яго. Часцей за ўсё гэта былі гасцінцы — кілішак віна, луста хлеба, кавалак сала і што-небудзь з салодкага. Іх пакідалі на стале на ноч, каб дамавік пачаставаўся. Казалі, што апоўначы дамавік абавязкова выйдзе са свайго патаемнага месца і прыме ежу. І тады раніцай можна будзе заўважыць сляды яго сняданка і адчуць, як зменіцца атмасфера ў хаце.

    Пакідаючы ежу дамавіку, абавязкова прыгаворвалі прыблізна так: «Гаспадар-бацюхна, захавай маю хацінку і маю скацінку»; «Гаспадарушка, бацюхна, хлеб-соль прымі, скацінку вадзі»; «Дамавішка-дзядуля, усіх паі, кармі авечушак, наладжвай лад, глядзі гладка і сцялі мякка».

    Дамавікі ахоўваюць дом, клапоцяцца аб хатняй утульнасці і ачагу. Дамавікі маюць свой характар ​​і могуць караць крыклівых і неакуратных гаспадароў дома (напрыклад, могуць пераносіць і хаваць рэчы, каб гаспадары адцягнуліся ад сварак і пачалі іх шукаць). Калі будуюць новы дом, каб задобрыць дамавіка, пад куты насыпаюць жыта. Калі гаспадыня забывала пакінуць дамавіку прысмакі, той мог пакрыўдзіцца і перастаць дапамагаць гаспадарам хаты, і тады ўсё пойдзе наперакос: знікне жаданне працаваць, пахіснецца гаспадарка, апануюць хваробы і нястачы.

    Нашымі продкамі дамавік звычайна ўспрымаўся як ашчадны, клапатлівы гаспадар, які ва ўсім дапамагае працаздольнай і дружнай сям’і. Тых, хто дрэнна вёў гаспадарку, не клапаціўся аб чысціні і парадку, ленаваўся, ён пужаў, па-свойму шкодзіў, імкнуўся чамусьці навучыць гаспадароў такім чынам. Пры пераездзе ў новую хату дамавіка запрашалі з сабой: «Дамавік, дамавік, не заставайся тут, а ідзі з нашай сям’ёй».

    Дамавік, які жыў у згодзе з гаспадарамі, абавязкова папярэджваў аб надыходзячай бядзе ці нястачы. Той, хто пачуе гэтыя перасцярогі, здолее перамагчы непрыемныя падзеі.

    З пакалення ў пакаленне перадаваліся пэўныя забароны ў адносінах да дамавіка: заходзячы ў хлеў, моцна не размаўлялі, каб лішні раз не «турбаваць» дамавіка; калі прыносілі ў хату дровы, не кідалі іх долу з грукатам; жанчыны не павінны былі хадзіць па хаце з распушчанымі і не пакрытымі хустай валасамі.

    Пра дамавіка, яго свавольствы і жарты, пра тое, як ён выглядае і калі з’яўляецца ў сем’ях, асабліва шмат расказвалі ў тыя дні, калі па традыцыі яго неабходна было ўлагоджваць. Адным з такіх дзён з’яўляецца 10 лютага.

    Зноскі

    1. ↑ Чароўны свет: з беларускіх міфаў, паданняў і казак / рэд. Г. П. Пашкоў; маст. В. П. Славук — Мінск: Беларус. Энцыкл. імя П.Броўкі, 2008
    2. ↑ Чароўны свет: з беларускіх міфаў, паданняў і казак / рэд. Г. П. Пашкоў; маст. В. П. Славук — Мінск: Беларус. Энцыкл. імя П.Броўкі, 2008

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (4):
    Катэгорыя·Славянская міфалогія
    Катэгорыя·Беларуская народная дэманалогія
    Катэгорыя·Славянскія духі
    Катэгорыя·Беларуская міфалогія