«Гісторыя пра Варлаама і Іасафа» — помнік перакладной беларускай літаратуры XVII ст. Арыгінал узнік у Індыі на аснове народных паданняў пра Буду, праз персідскае і арабскае пасрэдніцтва стаў вядомы грэкам, у XI ст. усходнім славянам. У аповесці апісваецца жыццё індыйскага царэвіча Іасафа, які пад уплывам хрысціянскага прапаведніка Варлаама прыняў новую веру, стаў фанатычным яе прыхільнікам, далучыў да хрысціянства свайго бацьку і народ, пакінуў свецкае жыццё, зрабіўся пустэльнікам.
Царкоўнаславянскі пераклад тэксту паявіўся на ўсходнеславянскіх землях не пазней за XII ст., бо ўжо Кірыл Тураўскі карыстаўся аповесцю для сваёй прытчы «О человеце белоризце» ў славянскім перакладзе, а не ў грэчаскім арыгінале. Беларускі пераклад надрукаваны ў 1637 г. у Куцеінскай друкарні, стаў непасрэднай крыніцай рускага перакладу, апублікаванага ў 1681 г. у Маскве. Прытчы з аповесці праніклі ў вусную народную творчасць. У XVIII ст. на Беларусі ўзнікалі фальклорныя перапрацоўкі твора («Алісахвій-царэвіч» і інш.).