Афрыканская камісія па правах чалавека і народаў, АКПЧН — квазі-судовы орган, створаны для заахвочвання і абароны правоў чалавека і калектыўных правоў на ўсёй тэрыторыі афрыканскага кантынента, а таксама інтэрпрэтацыі Афрыканскай хартыі правоў чалавека і народаў і разгляд індывідуальных скаргаў на парушэнні гэтага статута. Дзейнасць арганізацыі ўключае ў сябе расследаванне парушэнняў правоў чалавека, стварэнне і зацвярджэнне праграм дзеянняў па заахвочванню правоў чалавека, а таксама ўстанаўленне эфектыўнага ўзаемадзеяння паміж імі і дзяржавамі для атрымання інфармацыі аб парушэннях правоў чалавека[1].
Камісія пачала сваю працу ў 1987 годзе[1].
АКПЧН складаецца з адзінаццаці членаў, якія выбіраюцца таемным галасаваннем на Асамблеі Афрыканскага саюза[1]. Гэтыя члены, якія адбываюць шасцігадовы аднаўляльны тэрмін, «выбіраюцца з ліку афрыканцаў з добрай рэпутацыяй, вядомых сваёй высокай мараллю, прыстойнасцю, бесстароннасцю і кампетэнтнасцю ў пытаннях правоў чалавека і народаў» (артыкул 31 Хартыі) і, пры выбары гэтых асоб асаблівая ўвага надаецца асобам, якія маюць юрыдычны вопыт.
Члены павінны карыстацца поўнай незалежнасцю пры выкананні сваіх абавязкаў і служыць на асабістай аснове (г. зн. не прадстаўляючы свае родныя дзяржавы); аднак ні адна дзяржава-член не можа мець у складзе камісіі больш аднаго грамадзяніна. Члены выбіраюць са свайго ліку старшыні і намесніка старшыні, кожны з якіх абіраецца на двухгадовы тэрмін з магчымасцю падаўжэння.
АКПЧН заснавана на Банжульскай хартыі, якая з’яўляецца рэгіянальнай абаронай правоў чалавека ў Афрыцы. У хартыі дваццаць дзевяць артыкулаў, у якіх падрабязна разглядаюцца правы і свабоды, якія ідуць строгаму кодэксу недыскрымінацыі[2].
Камісія збіраецца два разы на год: звычайна ў сакавіку ці красавіку і ў кастрычніку або лістападзе. Адна з такіх сустрэч звычайна праходзіць у Банжуле (Гамбія), дзе знаходзіцца сакратарыят камісіі; іншы можа быць у любой афрыканскай дзяржаве.
АКПЧН мае некалькі спецыяльных механізмаў у выглядзе спецыяльных дакладчыкаў, рабочых груп і камітэтаў, якія даследуюць і паведамляюць аб канкрэтных пытаннях правоў чалавека, такіх як свабода выказвання меркаванняў, правы жанчын, карэнных насельніцтваў і катаванні. Кожны механізм рыхтуе і ўяўляе справаздачу аб сваёй дзейнасці камісіі на кожнай чарговай сесіі.
Яна абапіраецца на сетку нняўрадавых арганізацый, якія абавязаны прадастаўляць справаздачы ў камісію кожныя два гады. Камісія дала статус назіральніка 514 няўрадавых арганізацый[3].
арганізацый, якія абавязаны прадастаўляць справаздачы ў камісію кожныя два гады. Камісія дала статус назіральніка 514 няўрадавых арганізацый[3].