Не блытаць з Айнійская мова.
Мова айну (アイヌイタク, вымаўляецца: айну ітак) — мова айнаў, якія жывуць на поўначы Японіі, і раней жылі на Сахаліне. Хоць яна тыпалагічна трошкі падобная да японскай мовы, мова айну — ізаляваная мова, гэта значыць, яна не мае ніякіх роднасных моў.
Большая частка ведаў пра мову айну на Сахаліне атрымана дзякуючы Браніславу Пілсудскаму, польскаму антраполагу, які быў сасланы туды у часы расійскай імперыі за палітычныя злачынствы у канцы 19 стагоддзя — пачатку 20 стагоддзя.
Мова айну амаль знікла. Колькасць яе носьбітаў вельмі малая і хутка змяншаецца. Падлікі ў 1996 упаміналі толькі 15 чалавек, якія ўжываюць яё штодзённа. Хаця апошнім часам колькасць носьбітаў пачала павялічвацца, галоўным чынам за кошт айнаў, якія вучаць яе як другую мову (пасля японскай).
Структура склада ў мове ЗГ(З).
У мове 5 галосных:
i u
e o
a
p t k ʔ
s h
c
w y
m n
r
/y/ абазначае гук [й]. /c/ ужываецца для абазначэння гукаў [ш, ч, дж, дз]. Глатальны плазіўны /ʔ/ не пішацца, ён з’яўляецца на пачатку складоў, калі няма іншага зычнага.
/ti/ вымаўляецца як [чы]; /s/ звычайна гучыць як [ш] перад /i/ і на канцы складоў. Вымаўленне залежыць ад дыялекта, напрыклад у сахалінскім дыялекце гукі /p, t, k, r/ у канцы склада зліваюцца з /h/.
Мова айну мае тонавы націск: словы, якія маюць корань і афіксы вымаўляюцца з высокім тонам, які падае на корань. Іншыя словы маюць націск на першы склад, калі ён закрыты ці з’яўляецца дыфтонгам. Інакш тонавы націск падае на другі склад.
Мова айну належыць да тыпу SOV, з постпазіцыяй (прыназоўнікі, паказальнікі склона і ролі назоўніка ў сказе, змяшчаюцца пасля назоўнікаў). Дзейнік і прамое дапаўненне звычайна не маюць паказчыкаў склону. Назоўнікі групуюцца, і мадыфікуюць адзін аднаго; галоўны знаходзіцца у канцы ланцуга. Дзеясловы дзеляцца на пераходныя і непераходныя.
Не існуе фармальнай арфаграфіі для пісьма на мове айну. Ужываюцца розныя алфавіты, створаныя лінгвістамі на аснове лацінскага алфавіта, або японскай сістэмы катакана. Шэраг сімвалаў Унікода Katakana Phonetic Extensions (31F0-31FF) , змяшчае сімвалы для напісання айну.
Існуе багатая традыцыя вусных гераічных эпасаў, якія называюцца юкары. Мова гэтых апавяданняў захавала трохі архаізмаў, напрыклад: мае больш флексій.
Kando otta an chikoro Michi,
E kon reihei orota aeoripak kuni ne ki wa un kore.
E koro moshiri ekte wa un kore.
E kor’ irenga kando otta an korachi,
moshir’otta ne yakka une no aki kuni ne ki wa un kore.
Kesto kesto chi e kunip tanto ne yakka un kore.
Chi utara anak ne chikoro ashosere utara tusare okere korachi,
chikoro shosep ne yakka tusare wa un kore.
Chi utara anak ne iteki akoramnukara kuni ne ki wa un kore;
koroka wenbe orowa no un ohaitare wa un kore.