Чмель звычайны (Bombus proteus) — від чмялёў.
Спінка пакрыта чорнымі або карычневымі валаскамі, часам з невялікай прымессю жоўтых або шэрых; трэці тэргіт брушка пакрыты чорнымі, а пяты аранжавымі або жоўтымі валаскамі, іншы раз з прымессю карычневых. На лбе ніжэй асновы вусікаў чорныя валаскі.
Пашырэнне: Цэнтральная і паўднёвая часткі Еўропы. Арэал уключае тэрыторыю Беларусі, трапляюцца адзінкавыя экземпляры.
Месцы пражывання: лугі лясной, лесастэпавай і стэпавай зон.
Палітроф, але аддае перавагу раслінам сямейства астравых, у меншай ступені губакветных.