wd wp Пошук: ⬜

Чакана

Чака́на — ступенчаты крыж, з старадаўніх часоў распаўсюджаны ў Паўднёвай Амерыцы.

Апісанне

Чаканы з трымя ступенямі ў кожнай сваёй чвэрці, называюць інкскімі, з другой колькасцю - андскімі. Еўрапейцы, для аблягчэння хрысціанізацыі інкаў, яшчэ з часоў Францыска Пісара, называлі чакану крыжам. Таму чакану яшчэ называюць інкскім ці андскім крыжам. Найбольшая колькасць знойдзеных абразцоў чаканы мае тры ступені, але сустракаюцца і другія варыанты.

Інкская чакана (інкскі крыж)

Сімвалічныя значэнні інкскай чаканы

Светлыя і цёмныя адценні верхняй і ніжняй палавін інксакй чаканы сімвалізуюць дуалізм - двойственнасць міру, а круг абазначае пуп ці цэнтр міру, жыцця і ўвогуле сусвет. Інкская чакана яўляецца сімвалам гармоніі свету. Чатырмя групамі сваіх ступеней яна як бы аб’ядноўвае чатыры групы паняццяў. А менавіта:

• Першая чвэрць сымвалізуе энергетычныя ўзроўні ці міры (крусівам даецца гучанне тэрміна на мове кечуа):
  1. • ніжні ці падземны - уху пача ці урын пача (эмбрыён, мумія)
  2. • сярэдні ці наземны - кай пача (наш свет)
  3. • верхні ці нябесны - ханан пача ці ханак пача (свет багоў)
• Другая чвэрць абазначае жывёл, якія адпавядаюць гэтым мірам:
  1. • змяю - амару (падземны свет)
  2. • пуму - пума ці ціці (наземны свет)
  3. • кондара - кунтур (нябесны свет)
• Трэцяя чвэрць сымвалізуе жыццёвыя прынцыпы:
  1. • не крадзі - ама суа
  2. • не лгі - ама льульа
  3. • не лянуйся - ама кельа
• Чацвёртая - прызначэнне чалавека:
  1. • любоў - мунай
  2. • веды - ячай
  3. • труд, праца - льанкай

Чатыры канца чаканы сымвалізуюць чатыры рэгіёна, якія састаўлялі Імперыю Інкаў: Чынчансуё, Кольасуё, Антысуё і Контысуё. Канцы інкскай чаканы таксама сымвалізуюць і сузор’е Паўднёвы крыж, якому пакланяліся інкі. Акрамя таго, чатыры канцы любой чаканы (3-х, 4-х, 5-ці і сяміступенчатай) сымвалізуюць чатыры стыхіі (вада, зямля, паветра і агонь), а таксама чатыры канцы света.

Бытавое распаўсёджванне інкскай чаканы

У жыцці інкскіх патомкаў чакана паўсюдна распаўсюджана. Яна фактычна з’яўляецца іх сімвалам. Яна распаўсюджана ў сувенірнай прадукцыі. Таксама яна выкарыстоўваецца ў архітэктуры.

Андская чакана (андскі крыж)

Андская чакана сустракаецца параўнальна рэдка. Як згадвалася, яна адрозніваецца ад інкскай колькасцю ступеней. Часцей сустракаецца чатыры, як на мегалітах у Ціўанаку, Балівія.

Радзей можна ўбачыць пяць ступеней, як напрыклад у 40 кіламетрах ад Куско ў Ольянтайтамба, Перу. Маецца адзінкавы прыклад сяміступенчатай чаканы. Яе ніжняя палова, выкананая з гліны і зусім ужо слаба бачная, знаходзіцца на сцяне галоўнага будынка Храма творцы свету Віракоча (Ракчы, Перу).

Спасылкі

• Чакана: інкскі крыж(англ.)
• Чакана — шлях на верх Архівавана 9 снежня 2007.(ісп.)
• Андскі крыж — чакана Архівавана 20 чэрвеня 2006.(ням.)

Тэмы гэтай старонкі (3):
Катэгорыя·Інкская міфалогія
Катэгорыя·Тыпы крыжоў
Катэгорыя·Свяшчэнныя камяні