Сарагоская аперацыя — ваенная аперацыя, прадпрынятая Народнай арміяй Рэспублікі падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі з мэтай захопу сталіцы Арагона і паслаблення ціску на рэспубліканскія войскі на паўночным фронце, якія абаранялі ў той час Сантандэр. Наступленне праводзілася з 24 жніўня па 7 верасня 1937 года і было спынена пасля частковага поспеху.
Рэспубліканскі план меркаваў, што Усходняя армія пад камандаваннем генерала Себасцьяна Посаса пачне буйнамаштабную аперацыю з мэтай акружэння і захопу Сарагосы, у дадатак да правядзення серыі другарадных аперацый на Арагонскім фронце.
Рэспубліканскія войскі Усходняй арміі першапачаткова мелі вялікую колькасную і матэрыяльную перавагу над мяцежнымі гарнізонамі ў гэтым раёне. Рэспубліка разгарнула на фронце ад Хакі да Тэруэля сілы, раўнацэнныя васьмі дывізіям, аб’яднаным у чатыры групы. У іх налічылася да 80 000 чалавек, каля 200 гармат і 100 танкаў і браневікоў, 140 самалётаў. Упершыню рэспубліканская армія размяшчала сотнямі грузавікоў, з іх былі сфармаваны групы матарызаванай пяхоты. З боку рэспубліканцаў ўдзельнічалі лепшыя іх ваеначальнікі – Валянцін Гансалес («Кампесіна»), Манфрэд Штэр («Клебер»), Энрыке Лістэр і іншыя. Іх дзеянні каардынаваліся штабамі галоўнага савецкага ваеннага саветніка «Грыгаровіча» і франтавога ваеннага саветніка «Леанідава». Танкістамі і лётчыкамі галоўным чынам былі савецкія грамадзяне. Агульнае камандаванне ажыццяўляў генерал Посас і яго начальнік штаба палкоўнік Антоніа Кардон.
Рэспубліканцам супрацьстаялі войскі генерала Мігеля Понтэ, дыслакаваныя ў сектары Сарагоса, і невялікія сілы генерала Густава Урутыі на фронце пад Уэскай і войскі генерала Муньяса Кастельянаса ў раёне Тэруэля. Для нацыяналістаў Арагонскі фронт быў другарадным, якім яны грэбавалі, вылучаючы на яго абарону мала рэсурсаў і войскаў. У іх распараджэнні да сярэдзіны жніўня мелася каля 20 000 штыкоў, даволі шмат кулямётаў і мінамётаў, 80 гармат, некалькі германскіх зенітных батарэй і 40 старых танкаў і браневікоў, але толькі 15 знішчальнікаў і ніводнага бамбардзіроўшчыка. На Арагонскім фронце ў нацыяналістаў умацаванымі былі тры названыя гарады і асобныя пасёлкі, а таксама ўсе найважнейшыя вышыні. На подступах да Сарагосы пры ўдзеле нямецкіх ваенных інжынераў за год удалося стварыць ўмацаваны раён.
Раніцай 24 жніўня рэспубліканцы ў мэтах сакрэтнасці перайшлі ў наступленне без папярэдняй артылерыйскай і авіяцыйнай падрыхтоўкі ў 8 розных кропках на 100-кіламетровым фронце паміж Тардыента — Суэра і Вільянуэва. Тры ўдары былі нанесены на поўнач ад Сарагосы, а яшчэ 5 — паўднёвей, асабліва паміж Бельчытэ і Фуэндэтодасам.
Першыя дні прынеслі Рэспубліцы вялікія тактычныя поспехі. 11-я дывізія Энрыке Лістэра знайшла неахаванае месца ў размяшчэнні непрыяцеля. Наступаючы па незнаёмай бязводнай мясцовасці, дывізія прасунулася за суткі амаль на 30 кіламетраў і падышла з паўднёвага ўсходу ўшчыльную да Сарагосы, выклікаўшы паніку сярод жыхароў горада. 35-я Інтэрнацыянальная дывізія «Вальтэра» захапіла Кінта, Кода і Медыяну (26 жніўня) і пагражала Сарагосе з паўднёвага ўсходу. Пасёлак, які прыкрываў Сарагосу, быў абыдзены і акружаны. 45-я Інтэрнацыянальная дывізія «Клебера» з баямі наблізілася з усходу на 3 кіламетры, авалодаўшы некалькімі фортамі ў прыгарадзе Вільямаёр-дэ-Гальега. З паўночнага ўсходу наступала 16-тысячная каталонская Камуністычная 27-я дывізія палкоўніка Труэбы, якая падышла да Зуэра на рацэ Гальега.
Аднак сіла рэспубліканскага наступлення вычарпалася ўжо на трэці дзень бітвы. Тылы адсталі ад франтавых часцей, і паведамленне парушылася. Авангарды надыходзячых неслі сур’ёзныя страты ад агню з умацаванняў нацыяналістаў, якія ператварылі пасёлкі ў маленькія крэпасці з кругавой абаронай, жалезабетоннымі фортамі (дотамі) і сховішчамі. У паветры з’явілася італа-германская авіяцыя (каля 60 самалётаў). Яна бесперашкодна атакавалая камунікацыі, не абароненыя зенітнай артылерыяй. Нацыяналісты між тым своечасова перакінулі з Кастыліі дзве паўнакроўныя дывізіі і на шэрагу ўчасткаў сталі пераходзіць у контратакі.
Генерал Посас, не разабраўшыся ў сітуацыі, перабольшыў магчымасці нацыяналістаў і на пяты дзень бітвы – 28 жніўня — загадаў войскам замацавацца і не наступаць на Сарагосу да авалодання Бельчытэ і Кінта. На абавязковым узяцці Бельчытэ — апірышча арагонскіх манархістаў — настойвалі таксама актывісты ўсіх партый Рэспублікі.
Асноўны артыкул: Бітва пры Бельчытэ (1937) Пасёлак з двума тысячамі насельніцтва стаў цэнтрам бітвы. Схаваўшыся за жалезабетоннымі ўмацаваннямі з кулямётнымі «гнёздамі», скарыстаўшыся будынкамі і барыкадамі з мяшкоў з пяском на вуліцах горада, 7 тысяч нацыяналістаў запавольвалі наступленне рэспубліканскіх сіл 11-й і 35-й інтэрнацыянальных дывізій. Рэспубліканцы сцягнулі да Бельчытэ палову артылерыі і ўсе танкі. Яны наносілі ўдары з паветра і адваёўвалі ў абаронцаў пасёлка метр за метрам. Контратака франкіскай дывізіі, якая прыбыла з мэтай выручыць абложаных, поспеху не мела. Але Медыяну і Вільямаёр нацыяналісты ўсё ж адбілі. Да 6 верасня Бельчытэ быў узяты. Пераможцам дасталіся разваліны, бедныя трафеі і больш за тысячу палонных, астатнія абаронцы загінулі.
Да 1 верасня рэспубліканскае наступленне цалкам паралізавана. Усе рэспубліканскія аператыўныя рэсурсы былі растрачаны. Наступленне на Сарагосу, якое Посас адклаў, стала немагчымым. Мясцовыя баі пад Тэруэлем і Хакі падоўжыліся яшчэ некалькі дзён, але нічога не змянілі ў становішчы бакоў. Канчатковая мэта рэспубліканскага плана — захоп стратэгічнага горада Сарагоса — не была дасягнута, нягледзячы на велізарныя страты. Заходні Арагон застаўся за нацыяналістамі.