«Наземны старт» — сумесны праект Расіі, Украіны і ЗША, які прадугледжвае выкарыстанне стартавага комплекса на касмадроме «Байканур» для запускаў мадэрнізаваных ракет-носьбітаў «Зеніт-2SLБ» і «Зеніт-3SLБ»[1].
Для рэалізацыі праекта створана сумеснае расійска-украінскае прадпрыемства «Міжнародныя касмічныя паслугі»[2].
Ідэя камерцыйных запускаў «Зенітаў» з Байканура нарадзілася ў КБ «Паўднёвае» — тады праект меў назву «Старт з пустыні». Новым проектам збіраліся пашыріць рамкі праграмы «Марскі старт»[3], аднак кіраўніцтва кампаніі Sea Launch доўгі час не падзялала такое меркаванне.
Тым не менш, у працэсе рэалізацыі праекта «Марскі старт» маркетынгавыя даследаванні, праведзеныя кампаніяй Sea Launch, выявілі, што значная колькасць запускаў касмічных апаратаў масай да 4 т мэтазгодней ажыццяўляць не з марской платформы, а з пускавой устаноўкі касмадрома «Байканур»[1], і 16 студзеня 2004 года прэзідэнт Sea Launch падпісаў Пагадненне аб прынцыпах супрацоўніцтва па «наземным старце».[3]
Праект «Наземны старт» патрабаваў максімальнага выкарыстання напрацовак па комплексах «Зеніт» і «Марскі старт», і ў ходзе падрыхтоўкі праграмы былі праведзены дапрацоўкі ракеты-носьбіта «Зеніт-2» і разгоннага блока «ДМ-SL», а таксама стартавай пляцоўкі, заправачнай станцыі і іншых аб’ектаў наземнай інфраструктуры касмадрома.[1]
1995 год — абмеркаванне праекта камерцыйных запускаў ракет-носьбітаў «Зеніт-2» са старой назвай «Старт з пустыні» з кампаніяй Sea Launch. [4]
1999 год — заснавана сумеснае расійска-украінскае прадпрыемства «Міжнародныя касмічныя паслугі».[2]
26 студзеня 1999 года — падпісана «Пагадненне паміж Урадам Рэспублікі Казахста, Урадам Расійскай Федэрацыі и Урадам Злучаных Штатаў Амерыкі аб мерах па ахове тэхналогій у сувязі з запускамі Расіяй з касмадрома Байканур касмічных апаратаў, у адносінах каторых маецца ліцэнзія ЗША» (ратыфікавана Федэральным законам № 165-ФЗ ад 29.12.2000 г.)[5].
2003 год — арганізавана фінансаванне пачатковых работ, праведзена абарона эскізнага праекта. Выкананыя работы паказалі, што «3eніт-3SLБ» можа вывесці на геапераходную арбіту карысны груз масай да 3600 кг і на геастацыянарную арбіту - да 1600 кг, таксама можа быць выкарыстаны для дастаўкі карысных грузаў да МКС.[6]
16 студзеня 2004 года у Маскве адбылося падпісанне Пагаднення аб прынцыпах супрацоўніцтва па праекту «Наземны старт» паміж кампаніямі Sea Launch и «Міжнародныя касмічныя паслугі».[7]
28 кастрычніка 2004 года адбылася сустрэча кіраўніка Раскосмаса і прэзідэнта Уральскай горна-металургічнай кампаніі, на якой быў узгоднены механізм прыцягнення фінансавых рэсурсаў для рэалізацыі праекта «Наземны старт» па мадэрнізацыі касмічнага ракетнага комплекса «Зеніт» для ажыццяўлення запускаў касмічных апаратаў.[8]
28 ліпеня 2005 года кампанія Sea Launch падпісала пагадненне з карпарацыяй PanAmSat пра першы камерцыйны запуск па праграме «Наземны старт». Пагадненне прадугледжвала запуск спадарожніка PAS-11 ракетай-носьбітам «Зеніт-3SLБ» з касмадрома «Байканур» у канцы другога квартала 2007 года.[9][10]
6 верасня 2005 года — кампанія Sea Launch падпісала пагадненне з карпарацыяй PanAmSat пра другі камерцыйны запуск. Пагадненне прадугледжвае запуск спадарожніка Horizons-2.[11]
17 лютага 2006 года — кампаніі Міжнародныя касмічныя паслугі і Sea Launch паведамілі аб заключэнні кантракту з кампаніяй Israel Aircraft Industries аб трэцім камерцыйным запуску па праграме «Наземны старт». Кантракт прадугледжвае запуск спадарожніка «Амос-3» ракетай-носьбітам «Зеніт-3SLБ» у чацвёртым квартале 2007 года.[12]
8 снежня 2006 года — Краснаярскі машынабудаўнічы завод вырабіў першы лётны ўзор мадэрнізаванага разгоннага блока ДМ-SLБ для праекта «Наземны старт».[13]
24 красавіка 2008 года — першая спроба запуска «Амос-3» не атрымалася па прычыне збою, які адбыўся ў сістэмах наземнага абсталявання.[14]
28 красавіка 2008 года ў 09:00 па маскоўскім часе адбыўся першы запус па праекце «Наземны старт» ізраільскага касмічнага апарата AMOS-3.[14].
Табліца пускаў ракет-носьбітаў па праграме «Наземны старт»:[15]
№ пуска | Дата пуска | Касмічны апарат | Маса | Вынік пуска |
---|---|---|---|---|
1 | 28 красавіка 2008 | AMOS-3 | 1,27 т | Паспяховы |
2 | 26 лютага 2009 | Telstar 11N | 4 т | Паспяховы |
3 | 22 чэрвеня 2009 | MEASAT-3a | 2,366 т | Паспяховы |
4 | 1 снежня 2009 | Intelsat 15 | 2,550 т | Паспяховы |
5 | 6 кастрычніка 2011 | Intelsat-18 | 3,200 т | Паспяховы |
6 | 1 верасня 2013 | Amos-4 | 4,260 т | Паспяховы |