Вярхоўны крымінальны суд — вышэйшы надзвычайны судовы орган Расійскай імперыі. Ствараўся для правядзення палітычных працэсаў дзекабрыстаў (1826), Д. Каракозава (1866), А. К. Салаўёва (1879) і інш. З 1906 судовы орган, які разглядаў буйныя крымінальныя справы як 1-я судовая інстанцыя.
З часу выдання судовых статутаў Вярхоўны крымінальны суд склікаўся двойчы.
У першы раз Вярхоўны крымінальны суд быў заснаваны найвысокім указам, дадзены Кіруючаму Сенату 28 чэрвеня 1866 г. для суда над Дзмітрыем Каракозавым і 34 іншымі асобамі, які абвінавачваліся ў прыналежнасці да таемнага рэвалюцыйнага таварыства [Следства вяла найвысока зацверджаная следчая камісія пад старшынствам члена Дзяржаўнага савета графам Мураўёвым. ]. У склад Вярхоўнага крымінальнага суда па гэтай справе ўвайшлі: у якасці старшыні - віцэ-старшыня Дзяржаўнага савета князь Гагарын, а ў якасці членаў суда яго імп. выс. прынц Пётр Ольдэнбургскі, гр. Панін, Метлін, Башуцкіі Карніолін-Пінскі, пры міністры юстыцыі Замятніне і сакратары Есіповіч. Да ўдзелу ў абароне прыцягнутыя былі амаль усе прысяжныя павераныя першага складу. Справа разглядалася пры зачыненых дзвярах, і надрукаваны быў толькі прысуд суду. Па водгуках прысутных, дзеянні старшыні суда адрозніваліся выдатнай аб’ектыўнасці: усе таксама адзначалі справядлівасць стрыманасці абвінаваўцы. Каракозава абараняў прысяжны павераны Астракоў. Асаблівая ўвага звярнула на сябе прамова абароны — прысяжнага паверанага Сярэбранага, кліент якога, абвінавачваўся ў найбліжэйшым хаўрусніцтве з Каракозавым, быў цалкам апраўданы. Да смяротнага пакарання прысуджана было двое з ліку падсудных - Каракозаў і Ішуцін; але прыменена яно было толькі над першым.
Другі раз Вярхоўны крымінальны суд быў найвысока скліканы 11 красавіка 1879, для суда над адстаўным Калежскім сакратаром Аляксандрам Салаўёвым, які 2-га красавіка 1879 зрабіў замах на жыццё гаспадара імператара Аляксандра II. У склад суда пад старшынствам князя С. М. Урусава ўвайшлі: А. А. Абаза, Д. Н. Замятнін, І. Д. Дзялянаў, В. Г. Чарнаглаз, М. В. Паленаў, М. Я. Кавалеўскі; абавязкі сакратара выконваў І. І. Шамшын. Абвінавачваў міністр юстыцыі Д. Н. Набокаў, абараняў прысяжны павераны А. М. Турчанінаў. Падсудны быў прысуджаны да смяротнага пакарання.