Бібліятэка-музей А. Блока — дзяржаўная ўстанова культуры Рэспублікі Беларусь.
Аляксандр Блок апынуўся ў Беларусі ў самы разгар Першай сусветнай вайны. У ліпені 1916 гады ён быў залічаны табельшчыкам у 13-ю інжынерна-будаўнічую дружыну Усерасійскага Саюза земстваў і гарадоў, сфармаваную ў дапамогу фронту. 26 ліпеня ён паехаў на вайну, на Заходні фронт, дзе прабыў сем месяцаў. Яго дружына ў раёне пінскіх балот займалася збудаваннем запасных абарончых пазіцый.
Адсюль Блок адправіў 59 лістоў — жонцы ў Петраград, маці ў Падмаскоўі, сябрам-літаратарам, у рэдакцыі, у тэатры, дзе ішлі рэпетыцыі яго п’ес. Па гэтых пісьмах пасля літаратуразнаўцы і прасачылі «палескі шлях Аляксандра Блока».
З Петраграда Аляксандр Блок выехаў 27 ліпеня 1916 года і праз пару дзён прыбыў у Лунінец. Адтуль адправіўся ў Парахонск Пінскага павета. Дарэчы, менавіта тут праз некалькі месяцаў ён сустрэўся з Аляксеем Талстым, які інспектаваў 13-ю дружыну. Пазней Талстой напіша: “Я ніяк не мог чакаць, што гэты загадчык акопнымі працамі — Аляксандр Блок. Ён весела павітаўся і зараз жа раскрыў канторскія кнігі. Калі звесткі былі дасланыя генералу, мы пайшлі гуляць. Блок распавядаў мне пра тое, як тут хвалебна жыць, як ён з дзясятнікаў даслужыўся да загадчыка, колькі часу ў суткі ён праводзіць верхам на кані. Таксама казалі пра вайну, выдатнай зіме. Калі я спытаў, піша ён што-небудзь, ён адказаў абыякава: «Не, нічога не раблю»[1][2].
Вось што пісаў Аляксандр Блок з вёсцы Каўбы маці: «… Працую даволі шмат. Праз дзень ў рознае надвор’е выязджаю верхам на працы — у акопы, у полі і на рубку калоў у лес… Па ўсіх дарогах ездзяць дазоры, веставыя, патрулі, ва ўсіх вёсках і фальварках стаяць войскі. З поля віднеецца Пінск, накшталт граду Кіцеж, — прыўзняты над туманам — белы сабор, чырвоны касцёл, а пасярэдзіне — паменш — семінарыя. Адзін дзень — спякота, так што не прасыхае ні на хвіліну, асабліва верхам. Другі дзень — моцная навальніца, потым холадна, потым цярушыць…»[3].
Літаратурны музей Аляксандра Блока ў вёсцы Лапаціна, які створаны на базе Пінскай раённай бібліятэкі, быў адкрыты напярэдадні 100-годдзя з дня нараджэння паэта 2 лістапада 1980 года. Ён з’яўляецца першым музеем А. Блока ў Савецкім Саюзе. З гэтага часу тут сталі праходзіць «блокаўскай чытання», што ператварыліся ў свята паэзіі[4].
Работы па стварэнню музея пачаліся ў канцы 1978 года і працягваліся каля двух гадоў. Першая экспазіцыя музея складала каля 400 экспанатаў. Музей займаў адзін пакой на другім паверсе лапацінскага дома культуры. У 1987 годзе музей быў значна пашыраны і пераабсталяваны. Яго экспазіцыя цалкам змянілася.
У музеі сабрана каля 2 тыс. экспанатаў, з якіх 700 — асноўнага фонду. Гэта прыжыццёвыя выданні А. Блока і яго сучаснікаў-паэтаў, матэрыялы, звязаныя з жыццём і дзейнасцю паэта, у тым ліку з яго ваеннай службай, сучасныя выданні твораў А. Блока на беларускай і іншых мовах, мноства артыкулаў з даследаваннямі жыццёвага і творчага шляху паэта з аўтографамі аўтараў, фотаздымкі, фотакопіі дакументаў, лістоў А. Блока з фронту, малюнкі. Маюцца пераклады вершаў Блока на беларускую мову; яго творы перакладалі І. Дварчанін (паэма «Дванаццаць», 1926) і А. Дудар (паэма «Дванаццаць», 1926), С. Грахоўскі («Выбраныя вершы і паэмы». Мн., 1980), а таксама С. Дзяргай, М. Дукса, С. Законнікаў, М. Калачынскі, Я. Сіпакоў, М. Федзюковіч і інш[5].
Сярод экспанатаў — бюст паэта аўтарства беларускага скульптара Р. Дар’іна, палатно беларускага мастака І. Грицюты «Блок на Палессі».
У музеі аформлена пастаянна дзеючая фотавыстава: «Блокаўскай святы паэзіі на Піншчыне».
Таксама у бібліятэцы-музеі ёсць унікальная магчымасць паглядзець фільмы пра Блока, пачуць жывы голас паэта, песні на яго вершы.
За час працы музея яго наведалі больш за 80 тыс. чалавек з Беларусі, Расіі, Украіны, Польшчы, Галандыі, Германіі, ЗША, Манголіі, Ізраілю. Праведзена каля 2 тыс. экскурсій.
У суседняй вёсцы Колбы, якая ўваходзіць ў экскурсійны маршрут, захавалася капліца, з якой Блок зрабіў два малюнка; калодзеж на падворку Лемяшэўскіх, дзе жыў паэт, і векавы дуб, у якога была конавязь будаўнічай дружыны, дзе ён служы[6].
Фонды і экспазіцыя музея папаўняецца новымі экспанатамі. Гэтаму спрыяюць яго даўнія сувязі з музеем А. Блока ў Пецярбургу, іншымі літаратурнымі музеямі, даследчыкамі творчасці Блока.