Арбітальны апарат — гэта беспілотны касмічны апарат для даследавання планеты або іншага нябеснага цела з арбіты вакол гэтага цела.
Арбітальныя апараты пры дапамозе дыстанцыйных метадаў (аптычных, радыёфізічных і г.д.) могуць даследаваць значную частку планеты (тады як пасадачныя модулі і планетаходы атрымліваюць больш падрабязныя дадзеныя аб атмасферы і паверхні, але толькі ў раёне месца пасадкі). Найлепшым з’яўляецца выкарыстанне арбітальнага апарата ў спалучэнні са спускальным. У такім выпадку сабраныя імі дадзеныя дапаўняюць адзін адное[1].
Паспяхова працавалі (ці працуюць) арбітальныя апараты, у адпаведнасці з аб’ектамі іх вывучэння (у парадку запуску):
NEAR Shoemaker
Запушчаны NASA у 1996 годзе да астэроід Эрас. Стаў першым штучным спадарожнікам астэроіда і першым апаратам, які здзейсніў пасадку на астэроід. Па шляху да Эраса даследаваў астэроід Мацільда. Працаваў да 28 лютага 2000 года.
Хаябуса
Апарат Японскага агенцтва аэракасмічных даследаванняў (JAXA). Запушчаны ў 2003 гаду для вывучэння астэроіда Ітакава і дастаўкі ўзораў яго грунта на Зямлю. Нягледзячы на шэраг праблем, узяцце грунту адбылося і 13 чэрвеня 2010 года апарат увайшоў у атмасферу Зямлі і скінуў спускамую капсулу.
Запушчаны 22 кастрычніка 2008 года з індыйскай стартавай пляцоўкі Шрыхарыкота. 12 лістапада 2008 года выведзены на разліковую калямесяцавую арбіту. Сярод задач — пошук карысных выкапняў і запасаў лёду ў палярных рэгіёнах Месяца, а таксама складанне трохмернай карты паверхні[2].
Запуск адбыўся 19 чэрвеня 2009 года. 23 чэрвеня 2009 г. апарат выйшаў на месяцавую арбіту. Плануемы тэрмін асноўнай місіі — 1 год, дадатковай — да 5 гадоў. У задачы апарата ўваходзіць[3]:
вывучэнне месяцавай глабальнай тапаграфіі;
вымярэнне радыяцыі на месяцавай арбіце;
вывучэнне месяцавых палярных рэгіёнаў, што ўключае ў сябе пошук пакладаў вадзянога лёду і даследаванне параметраў асветленасці;
складанне звышдакладных карт з нанясеннем аб’ектаў не менш за 0,5 метра з мэтай знайсці лепшыя пасадкавыя пляцоўкі.
«Lunar Crater Observation and Sensing Satellite».
Апарат быў запушчаны ў 1989 гаду і працаваў да 2003 года, правёўшы мноства даследаванняў Юпітэра і яго спадарожнікаў. Стаў адзіным апаратам, які выйшаў на арбіту Юпітэра, які вывучаў гэтую планету доўгі час і які скінуў ў яе атмасферу спускальны зонд.