Ордэн Хрыста
Гэты артыкул — пра ўзнагароду Партугаліі. Пра ўзнагароду Ватыкана гл. Вярхоўны ордэн Хрыста.
Ордэн Хрыста — духоўна-рыцарскі ордэн, правапераемнік тампліераў на тэрыторыі Партугаліі. Заснаваны ў 1318 годзе партугальскім каралём Дынішам для працягу распачатай тампліерамі барацьбы з нявернымі. Папа Ян XXII дазволіў перадаць ордэну ўсе ўладанні партугальскіх тампліераў, уключаючы замак Тамар, які стаў у 1347 г. рэзідэнцыяй вялікага магістра. Адсюль другая назва ордэна — Тамарскі.
Гісторыя
Партугалія стала першай з краін Заходняй Еўропы, у якой абгрунтаваліся тампліеры. У 1160 годзе яны пачалі ўзвядзенне непрыступнага замка Тамар, які ў 1190 г. вытрымаў аблогу маўраў пад камандваннем Якуба аль-Мансура. Роспуск ордэна ў 1312 г. стаў вялікім ударам для партугальскай манархіі, якая разлічвала на дапамогу рыцараў у справе працягу Рэканкісты. Ужо ў 1318 г. кароль Дыніш арганізаваў рыцараў, якія засталіся без справы, у «апалчэнне Хрыстова», а праз год гэта яго пачынанне санкцыянаваў сваёй булай Святы Прастол.
Першапачаткова галоўнай стаўкай магістра з’яўляўся вялізарны замак Каштру-Марын на поўдні каралеўства, у Алгарві. Рыцары былі абавязаны прытрымлівацца зарокаў галечы, бясшлюбнасці і пакоры манарху. Пасля заканчэння рэканкісты яны зноў засталіся без справы і пагражалі стаць праблемай для дзяржавы. Прынц Генрых Мараплавец у якасці вялікага магістра ордэна звярнуў іх супраць мусульманскіх уладароў Марока, абавязаўшы купцоў выплачваць збор з усіх афрыканскіх тавараў на карысць ордэна. На гэтыя сродкі вялася рэканструкцыя Тамарскага манастыра-замка.
Тамарскія рыцары, падобна да сваіх авіскіх субратаў, прынялі самы актыўны ўдзел у заморскіх падарожжах партугальскіх мараплаўцаў. Васка да Гама і іншыя вандроўныя рыцары-тамарцы плавалі пад ветразямі з эмблемай ордэна. Камерцыйныя памкненні негацыянтаў у рызах ўжываліся з перажыткамі сярэдневяковага ўкладу ваенна-рыцарскага жыцця. Многія члены ордэна жылі з жанчынамі, што падштурхнула Папу Аляксандра Борджыа замяніць зарокі бясшлюбнасці і галечы на зарокі шлюбнай вернасці і адлічэння пэўнай часткі даходаў у ордэнскую казну.
Кароль Мануэл, які бачыў у тамарцах адну з апор каралеўскай улады, у якасці вялікага магістра паслядоўна секулярызаваў ордэн Хрыста. Яго пераемнік Жуан III абвясціў пасаду вялікага магістра спадчыннай сярод каралёў Партугаліі. Адыход ад рэлігійных пачаткаў выклікаў заклапочанасць Ватыкана. Некаторыя Папы, спасылаючыся на актыўную ролю папства ў заснаванні ордэна, сталі ўручаць уласны вярхоўны ордэн Хрыста. Партугальская манархія спачатку пярэчыла гэтаму; вядомыя выпадкі арышту кавалераў папскага ордэна ў Партугаліі.
У гады іспана-партугальскай уніі адбылася чарговая рэформа ордэна. З гэтага часу ў яго мог уступіць любы дваранін, які адслужыў два гады ў Афрыцы ці тры — у флоце. У 1789 г. ордэн быў канчаткова секулярызаваны, у 1834 г. была нацыяналізавана яго маёмасць. У 1822-90 гг. асобна ад партугальскага існаваў бразільскі ордэн Хрыста. Пасля падзення партугальскай манархіі (1910) усе старажытныя ордэны былі скасаваны, але ў 1917 г. прэзідэнт Партугаліі аднавіў ордэн у якасці выключна грамадзянскай узнагароды.
Ступені
Сучасны ордэн Хрыста паасобны на 5 ступеняў:
Вялікі крыж (GCC), знак ордэна на плечавой стужцы, зорка;
Гранд-афіцэр (GOC), знак ордэна на шыйнай стужцы, зорка;
Камандор (ComC), знак ордэна на шыйнай стужцы;
Афіцэр (OC), знак ордэна на нагруднай стужцы з разеткай;
Кавалер (CavC) ці Дама (DamC), знак ордэна на нагруднай стужцы.
Знакі адрознення
Знак ордэна ўяўляе з сябе лацінскі крыж белай эмалі ўпісаны ў крыж з пашыранымі канцамі чырвонай эмалі. Знак ордэна носіцца на стужцы чырвонага колеру.
Ступеням ордэна Вялікага крыжа і Гранд-афіцэра прыкладаецца зорка ордэна, якая ўяўляе сабой шматпрамянёвую зорку, у цэнтральным медальёне якой размешчана выява знака ордэна на белай эмалі.
Гл. таксама
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ордэн Хрыста- Ордэн Хрыста на сайце Прэзідэнта Партугаліі
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Тампліеры
Катэгорыя·Каталіцкія ваенныя ордэны
Катэгорыя·З’явіліся ў 1318 годзе
Катэгорыя·Ордэны Партугаліі
Катэгорыя·Узнагароды паводле алфавіта
Катэгорыя·Гісторыя Партугаліі