Канстытуцыя Еўрапейскага саюза
Канстытуцыя ЕС (поўная афіцыйная назва — Дагавор аб увядзенні Канстытуцыі для Еўропы) — міжнародны дагавор, закліканы граць ролю канстытуцыі Еўрапейскага саюза і замяніць усе ранейшыя ўстаноўчыя акты ЕС. Падпісаны ў Рыме 29 кастрычніка 2004 г. У сілу не ўступіў. У цяперашні час магчымасць ўступлення яго ў сілу не разглядаецца з прычыны падпісання Лісабонскага дагавора.
Гісторыя
Пытанне аб неабходнасці змены прынцыпаў кіравання Еўрасаюзам і структуры кіруючых органаў паўстала ў 1990-я гады, калі стала відавочна, што ў найбліжэйшай будучыні адбудзецца самае маштабнае ў гісторыі пашырэнне ЕС (з 15 да 25 членаў). Да гэтага часу ў ЕС пры прыняцці найважнейшых рашэнняў дзейнічаў прынцып кансенсусу, але з пашырэннем складу ўзнікала верагоднасць таго, што самыя важныя рашэнні апынуцца надоўга заблакаванымі.
Рашэнне аб пачатку работ па стварэнні агульнаеўрапейскай Канстытуцыі было прынята на саміце ЕС у снежні 2001. Працоўны орган па распрацоўцы праекта канстытуцыі атрымаў назву Канвент, узначаліў яго былы прэзідэнт Францыі Валеры Жыскар д’Эстэн.
Праца над праектам Канстытуцыі доўжылася тры гады. Канчатковы тэкст дакумента быў ухвалены на спецыяльным саміце ЕЗ у чэрвені 2004.
29 кастрычніка 2004 г. кіраўнікі ўсіх 25-ці дзяржаў-членаў Еўрасаюза падпісалі ў Рыме новую еўрапейскую Канстытуцыю. Унікальнасць гэтага дакумента складаецца ў тым, што ён з’явіўся адразу на 20-ці мовах і стаў самай вялізнай і ўсёабдымнай Канстытуцыяй у свеце. Еўрапейская Канстытуцыя, на думку яе аўтараў, павінна была спрыяць з’яўленню агульнаеўрапейскай самасвядомасці і зрабіць ЕС мадэллю новага светапарадку.
Цырымонія прайшла ў зале Гарацыя і Курыяцыеў рымскага палаца Кіджы на Капіталійскім ўзгорку. Менавіта тут 25 сакавіка 1957 года кіраўнікі Бельгіі, Германіі, Францыі, Італіі, Люксембурга і Нідэрландаў падпісалі Рымскі дагавор аб ліквідацыі гандлёвых бар’ераў, сумеснай эканамічнай палітыцы і ўніфікацыі жыццёвых стандартаў у сваіх краінах.
Прапанаваныя змены
Праект Канстытуцыі парадкуе прававыя асновы ўсіх дамоваў, заключаных паміж краінамі Еўрасаюза.
Дакумент утрымліваў 450 артыкулаў і 60 000 слоў, што зрабіла еўрапейскую Канстытуцыю супастаўнай па сваім аб’ёме з найбольш маштабным і падрабязным канстытуцыйным актам у свеце, Канстытуцыяй Індыі ад 1950 года.
Канстытуцыя змяняе структуру і функцыі інстытутаў ЕС:
- У Савеце ЕС прадугледжана пасаду прэзідэнта. Цяпер пасаду кіраўніка Савета па прынцыпе ратацыі кожныя паўгода перадаецца ад адной краіны ЕС іншага — паводле Канстытуцыі, прэзідэнт павінен быў прызначацца Саветам тэрмінам на 2,5 года.
- Прадугледжана таксама Пасада міністра замежных спраў ЕС, які, па думцы аўтараў, павінен прадстаўляць адзіную еўрапейскую знешнюю палітыку — цяпер знешнепалітычныя функцыі падзеленыя паміж Вярхоўным прадстаўніком ЕС па знешняй палітыцы (з 2009 года гэты пост займала Кэтрын Эштан, а з 2014 — Федэрыка Магерыні) і членам Еўракамісіі, адказным за знешнія сувязі (Беніта Ферэра-Вальднер). Аднак краіны-члены ЕС па-ранейшаму могуць выпрацоўваць уласную пазіцыю па любым пытанні, і кіраўнік МЗС Еўропы зможа гаварыць ад імя ЕС толькі ў тым выпадку, калі будзе дасягнуты кансэнсус.
- Праект Канстытуцыі меркаваў скарачэнне складу Еўракамісіі: цяпер дзейнічае прынцып «адна краіна-адзін еўракамісар», але з 2014 года колькасць еўракамісараў павінна была скласці дзве траціны ад колькасці краін-чальцоў.
- Праект Канстытуцыі пашыраў паўнамоцтвы Еўрапарламента, які, як меркавалася, павінен быў не толькі сцвярджаць бюджэт, але і займацца праблемамі, звязанымі са станам грамадзянскіх свабод, памежнага кантролю і іміграцыі, супрацоўніцтва судовых і праваахоўных структур ўсіх краін ЕС.
- Праект канстытуцыі, сярод іншага, меркаваў адмову ад прынцыпу кансенсусу і замену яго на прынцып так званага «падвойнага большасці»: рашэнне па большасці пытанняў (акрамя пытанняў знешняй палітыкі і бяспекі, сацыяльнага забеспячэння, падаткаабкладання і культуры, дзе захоўваецца прынцып кансэнсусу) лічыцца прынятым, калі за яго прагаласавалі не менш за 15 краін-членаў, якія прадстаўляюць не менш за 65 % насельніцтва ўсяго Саюза. У асобных дзяржаў не будзе існаваць «права вета», аднак, калі пастанова Савета ЕС выклікае незадаволенасць адной краіны, яна зможа спыніць яго дзеянне пры ўмове, што яе падтрымаюць яшчэ як мінімум 3 іншых дзяржавы.
Гл. таксама
Спасылкі
- Афіцыйны тэкст канстытуцыі ЕС(англ.) і на іншых мовах краін ЕС
- Еўрапейская канстытуцыя ў пытаннях і адказах. news.bbc.co.uk (21 чэрвеня 2004). Праверана 9 кастрычніка 2009.
Катэгорыя·Канстытуцыі
Катэгорыя·Міжнародныя дагаворы
Катэгорыя·Дагаворы Еўрапейскага саюза